Unilever op Wageningen Universiteit: “Maak niet enkel het gebouw transparant, maar ook de belangen”

Wageningen Universiteit verwelkomt Unilever op haar campus, nu het nieuwe onderzoekscentrum van Unilever (naast het ‘Innovation Centre’ van Friesland Campina) officieel geopend wordt. Bedrijven worden steeds vaker ingeschakeld bij de voedingswetenschap, via onder meer (co)financiering, het delen van faciliteiten of het ‘gemakkelijker langskomen voor een bespreking'. Deze sterkere band met de voedingsindustrie brengt echter ook gevaren voor belangenverstrengeling en gestuurd onderzoek met zich mee. Zo’n 60% van de voedingsstudies gefinancierd door voedingsbedrijven, leiden tot ‘gunstige resultaten’ voor de sponsor. Het is niet toevallig dat wetenschappelijke studies gefinancierd door Unilever concluderen dat hun margarine goed is tegen hart- en vaatziekten en de behandeling van ADHD. De ruim 40% Nederlanders die denken dat wetenschappers hun onderzoek aanpassen als ze in opdracht van bedrijven werken, zijn terecht wantrouwig. Lost de WUR het gebrek aan vertrouwen door de samenleving op door nu nóg meer samen te werken met de industrie? Volgens de WUR staat “transparantie centraal in nieuwbouw Unilever”. Voedselwaakhond foodwatch roept WUR op niet alleen het gebouw transparant te maken, maar ook de verschillende (financiële) banden met Unilever & Co.  

Imago

Publiek-private samenwerking wordt steeds gebruikelijker. Zo betaalt bijvoorbeeld Heineken 150.000 euro per jaar voor onderzoek aan TUDelft. Het opvallendste symbool voor deze trend zijn bedrijven die zich letterlijk op de campus van universiteiten bevinden. Unilever opent momenteel haar nieuwe onderzoeksfaciliteit, die zich naast het ‘Innovation Centre’ van Friesland Campina op de campus van Wageningen Universiteit (WUR) bevindt. Voor het uitvoeren en financieren van wetenschappelijk onderzoek wordt steeds meer naar de industrie gekeken. Terwijl de overheidsinvesteringen sinds 2015 alleen maar dalen, stijgen de uitgaven van de private sector. Het kabinet heeft aangegeven dat ze ook de komende jaren zal inzetten op het verhogen van de private uitgaven en de versterking van publiek-private samenwerking.

Volgens een hoogleraar aan de WUR is de komst van Unilever “een risico voor het imago van de universiteit”. Al in 2014 gaf hoogleraar voedingsleer Martijn Katan (VU, Amsterdam) aan dat de WUR het vertrouwen van de samenleving is verloren, door de nauwe samenwerking met het bedrijfsleven. Ook een studie van Rathenau Instituut wijst op het grotere wantrouwen in de wetenschap: ruim 40% van de Nederlanders denkt dat wetenschappers hun onderzoek aanpassen als ze in opdracht van bedrijven werken. Bedrijven als Unilever op de campus zullen dit wantrouwen alleen maar aanwakkeren.  

Gratis reclame via ‘wetenschappelijk onderzoek’

Unilever is wel één van de weinige bedrijven die een beleid heeft over wetenschappelijke integriteit: de wetenschap moet gedreven worden door hypothese en objectief, transparant en rigoureus zijn. Toch is het niet duidelijk hoe hard ze die ‘objectiviteit’ nastreven, want ook Unilever kan betrapt worden op voorspelbare resultaten na onderzoeksfinanciering. Volgens een recente studie in ‘the European Journal of Nutrition’ (2018) leidt de consumptie van margarine met plantensterolen en visolie tot minder bloedlipiden (die kunnen bijdragen tot hart- en vaatziekten), in vergelijking met een placebo margarine. Reclame voor de margarine van Unilever, gefinancierd door Unilever en geschreven door verschillende Unilever-werknemers. Volgens een andere studie (2015) kunnen Omega-3 supplementen een effectieve aanvulling zijn voor farmacologische behandelingen van ADHD. Unilever voorzag hierbij het interventieproduct: Omega 3 margarine. Goede promotie voor Becel Omega 3+ van Unilever?

Deze onderzoeksresultaten zijn in lijn met een grootschalige wetenschappelijke studie van o.m. prof. Gary Sacks (Deakin University, Melbourne) die eind 2019 wordt gepubliceerd, maar waarvan foodwatch reeds toegang kreeg tot verschillende cijfers: 60% van de studies die financiering door of financiële banden met de voedingsindustrie aangeven, hebben resultaten die gunstig zijn voor de sponsor. Slechts 3% kwam tot ongunstige resultaten. De andere studies hadden geen directe link met de belangen van de sponsor. Ook volgens een rapport over de relatie tussen de geldschieters en de onderzoeksresultaten bij nutritioneel onderzoek, leidt samenwerking met bedrijven wel vaker tot vertekende resultaten.

Transparantie

Hoe meer publiek-private samenwerking er is, hoe belangrijker transparantie en controle zijn. Zonder transparantie kan het risico op belangenverstrengeling niet voldoende worden ingeschat en aangepakt. Kan WUR bewijzen dat (co)financiering, stages, scripties, nevenfuncties en ‘revolving doors’ bij en door bedrijven als Unilever niet tot belangenverstrengeling leiden? Foodwatch: “Zonder transparantie, krijgen wij geen garantie dat het voedingsonderzoek niet beïnvloed is door voedingsbedrijven.”