Suikertaks: tegenargumenten van de industrie weerlegd

In Nederland is het beleid puur gericht op zelfregulering van de voedingsindustrie met name via afspraken tot reductie binnen het Akkoord Verbetering Productsamenstelling. Hiervan concludeerde het RIVM vorig jaar dat de beloften van de voedingsindustrie amper tot suikerreductie leiden en dat de suikergehaltes niet significant dalen. Ook de aanvullende afspraken van het kabinet met de voedingsindustrie in het Preventieakkoord leiden niet tot de gewenste en beloofde suikerdaling. Zelfregulering leidt tot een veel trager proces van suikerreductie, aldus ook wetenschappelijk onderzoek.

Ook worden vrijwillige reductieprogramma’s meestal berekend op basis van het gemiddelde suikergehalte van alle dranken op de markt. Dit betekent in de praktijk dat bedrijven enkel nieuwe suikervrije dranken op de markt hoeven te brengen om het ‘gemiddelde suikergehalte’ te verlagen – in plaats van het suikergehalte van producten te verlagen.

Volgens wetenschappelijke studies zijn zelfregulering en vrijwillige verbintenissen meestal zwak, geven ze te veel bewegingsruimte, omvatten meestal geen sancties en zijn de meetbare effecten zeer beperkt. Ook leidt een vrijwillige verbintenis ertoe dat veel bedrijven niet meedoen. Zelfregulering kan tot een vermindering van het suikergehalte in sommige producten leiden, maar tot bijna geen verandering in andere, wat de beperkingen van vrijwillige deelname door de industrie onderstreept.

Hier komt nog eens bij dat bedrijven via ‘trucjes’ de reductie proberen ontduiken. De Reclame Code Commissie (RCC) heeft foodwatch in 7 klachtenprocedures in het gelijk gesteld waarbij consumenten misleid werden rond de voedingsclaim ‘geen toegevoegde suiker’. In de producten was weldegelijk suiker of een ingrediënt met veel suiker, zoals sapconcentraat toegevoegd. Via een suikertaks met bijhorende sancties kunnen dergelijke acties ontmoedigd en aangepakt worden.

Voor het draagvlak van een extra belasting, vindt foodwatch het erg belangrijk dat de opbrengst ervan teruggaat naar de consument. Afhankelijk van de hoogte van de taks en welke producten er precies onder gaan vallen, zal de taks honderd tot enkele honderden miljoenen per jaar kunnen opbrengen. Schattingen suggereren dat een belasting op suikerhoudende dranken van 1 procent per ounce in de Verenigde Staten van Amerika zou resulteren in meer dan 17 miljard dollar besparingen in de gezondheidszorg.

In Groot-Brittannië gaat de opbrengst naar het ministerie van Onderwijs, die het voor de bestrijding van obesitas inzet. In Nederland zou de opbrengst van de suikertaks gestoken kunnen worden in verlaging van de zorgpremie voor iedereen. Daarnaast zal de verwachte lagere consumptie van frisdrank de zorgkosten ook laten dalen. Ook dat kan tot een lagere zorgpremie leiden. Mexico is een goed voorbeeld van hoe effectief fiscale instrumenten kunnen zijn bij het bevorderen van een betere gezondheid. Toen het land een suikerheffing invoerde, daalde de verkoop van suikerhoudende dranken in het eerste jaar met 12 procent en steeg de verkoop van water.

Promoties van gezond voedsel moeten hand in hand gaan met degradatie van ongezond voedsel. Sinds de eeuwwisseling is suiker alleen maar goedkoper geworden (-19%), terwijl gezonde voedingsmiddelen als groente (+34%) en fruit(+57%) sterk in prijs zijn gestegen, zo blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau Statistiek. Deze trend is niet bevorderlijk voor een gezond voedingspatroon.

Een taks is efficiënt en doeltreffend: een fiscaal beleid dat leidt tot ten minste een verhoging van de detailhandelsprijs van suikerhoudende dranken met 20%, leidt tot een aanzienlijke vermindering van het verbruik van dergelijke producten.

Het beleid moet gericht zijn op minder zoete producten, zoals ook de Franse voedselautoriteit Anses adviseert en tegemoet komt aan de bedenkingen van Harvard tegen kunstmatige zoetstoffen. In Frankrijk is de frisdranktaks ook van toepassing op producten met kunstmatige zoetstoffen.

De Global Food Research Program stelde een factsheet (2017) op waarbij ‘industrieclaims’ zoals “Gebrek aan lichaamsbeweging en slechte voeding zijn de echte boosdoeners” en “Gewichtscontrole is een kwestie van "calorieën in en calorieën uit"”, met betrekking tot een suikertaks en suikerhoudende dranken, worden weerlegd: 

• “Het overweldigende wetenschappelijke bewijs is dat het verminderen van de inname van calorieën effectiever is dan beweging voor het beperken van gewichtstoename en het stimuleren van gewichtsverlies.”
• “Een gemiddelde volwassene zou ten minste twee kilometer moeten rennen / gedurende 20 minuten moeten joggen om een blikje soda van 355 ml te kunnen verwerken (bevat gewoonlijk 150 kcal of 630 kJ). Twee kilometer rennen per blikje frisdrank is voor de meeste mensen een onwaarschijnlijk voorstel.”
• “De wetenschappelijke consensus is dat het consumeren van te veel suiker schadelijk is voor de gezondheid, de lever, het hart en de tanden en diabetes bevordert.150Door de cascade van nadelige effecten van overconsumptie van suikerhoudende dranken kan lichaamsbeweging alleen niet tegen al deze negatieve effecten opwegen.”