Q&A: krekels in je crackers?

In tegenstelling tot sommige geruchten zijn fabrikanten natuurlijk niet verplicht om insecten door hun graanproducten te mengen, bijvoorbeeld om bepaalde tekorten of stijgende graanprijzen te compenseren. Fabrikanten kunnen dit zelf beslissen en moeten hierover transparant zijn via de ingrediëntenlijst.

Jazeker. De levensmiddelenindustrie moet voldoen aan de regelgeving inzake consumenteninformatie. Je wordt dus geïnformeerd als er insecten in je voedsel zitten, want dat moet bij de ingrediënten worden vermeld.

In de Europese uitvoeringsverordening wordt de Latijnse naam voor huiskrekel, Acheta domesticus, gebruikt. Dat deed sommige mensen denken dat alleen deze naam op het etiket bij de ingredienten zou komen te staan. Hierdoor zouden maar weinig mensen doorhebben dat er krekelpoeder in hun voedsingsmiddel zit. Maar dit is niet waar. Volgens de regelgeving over de huiskrekel:

"Het nieuwe voedingsmiddel wordt op de etikettering van het voedingsmiddel dat het bevat, aangeduid met ‘gedeeltelijk ontvet poeder verkregen uit Acheta domesticus (huiskrekel)’.” Daaruit blijkt dat er altijd in het land van verkoop naast de Latijnse naam de daar geldende gewone naam, in het Nederlands huiskrekel, moet worden gebruikt.

Hetzelfde geldt voor de kleine meelworm: "Het nieuwe voedingsmiddel wordt op de etikettering van het voedingsmiddel dat het bevat, aangeduid met “ingevroren/pasta van larven van Alphitobius diaperinus (kleine meelworm)” of “gedroogde/poeder van larven van Alphitobius diaperinus (kleine meelworm)”, afhankelijk van de gebruikte vorm.

Toch kan het soms heel ingewikkeld of zelfs onmogelijk zijn om te weten of insecten zijn verwerkt in je voeding. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn als je maaltijd uit een restaurant of je rechtstreeks bij een bakkerij koopt.

De Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) heeft in haar wetenschappelijk advies van maart 2023 over huiskrekels (Acheta domesticus) geen veiligheidsproblemen vastgesteld, behalve voor mensen met allergieën (zie volgende vraag).

Eerder gaf De Anses in 2015 aan dat insecten, net als alle voedingsmiddelen, gezondheidsrisico's met zich mee kunnen brengen. Het agentschap riep op tot het vaststellen van specifieke normen om de potentiële risico's van de consumptie van deze producten te beperken: "Insecten kunnen bepaalde gevaren in zich dragen die onder controle moeten worden gehouden". Deze gevaren houden voornamelijk verband met :

• chemische stoffen: gif, anti-voedingsfactoren, in de insectenkweek gebruikte diergeneesmiddelen, pesticiden of organische verontreinigende stoffen in het milieu of in het voedsel van de insecten, enz;
• fysische agentia: harde delen van het insect zoals de angel, het rostrum, enz;
• allergenen die alle geleedpotigen (mijten, schaaldieren, weekdieren, enz.) gemeen hebben;
• parasieten, virussen, bacteriën en hun gifstoffen of schimmels;
• kweek- en productieomstandigheden, waarvoor een specifiek kader moet worden vastgesteld om de beheersing van gezondheidsrisico's te waarborgen.

Ook zou voor de veiligheid het voer van de insecten moeten worden gecontroleerd.

Zijn er gezondheidsrisico's door het overdragen van ziektes van dier op mens? Volgens de FAO is de kans kleiner dan bij zoogdieren en vogels dat insecten zoönotische infecties overdragen op mensen, vee en wilde dieren, hoewel nader onderzoek hiernaar nog nodig is.

De enige veiligheidsproblemen die de Europese Autoriteit voor voedselveiligheid (EFSA) heeftvastgesteld in haar wetenschappelijk advies van maart 2023 over huiskrekels (Acheta domesticus) gaan over mensen met allergieën. De consumptie van krekels kan reacties veroorzaken bij mensen met een allergie voor schaaldieren, mijten en weekdieren. Extra allergenen kunnen aanwezig zijn in het nieuwe voedsel als deze allergenen aanwezig zijn in het substraat waarmee de insecten worden gevoerd . Daarom is een gezondheidswaarschuwing verplicht op het etiket van producten die huiskrekels (Acheta domesticus) bevatten.

Ook levensmiddelen die bevroren, gevriesdroogde, pasteuze en poedervormige vormen van Alphitobius diaperinus (kleine meelworm) larven bevatten, zullen moeten worden geëtiketteerd met de vermelding dat dit ingrediënt allergische reacties kan veroorzaken bij mensen met bekende allergieën voor schaaldieren en schaaldierproducten, en voor huisstofmijt. Bovendien kunnen in het nieuwe voedingsmiddel bijkomende allergenen aanwezig zijn indien deze allergenen aanwezig zijn in het substraat waarmee de insecten worden gevoed (bv. gluten).

De EU-verordening bepaalt dat voedingssupplementen die de larven van Alphitobius diaperinus (kleine meelworm) bevatten, niet mogen worden geconsumeerd door personen jonger dan 18 jaar.

In beide gevallen vind je deze allergenenwaarschuwing op het product, vlak bij de lijst van ingrediënten. En in beide gevallen is er nog een grijs gebied, aangezien de gegevens over voedselallergieën in verband met insecten in het algemeen beperkt zijn. De Europese Commissie en de EFSA bevelen daarom verder onderzoek op dit gebied aan.

Europa noemt het verwerken van insecten in ons voedsel "Novel food" oftewel "Nieuwe voeding". Op dit moment is er aan 4 producenten toestemming verleend voor het op de markt brengen van insectenproducten voor menselijke consumptie. Voor al deze producenten die deze producten produceren of verwerken in hun eigen product geldt dat ze zich moeten houden aan regels over veiligheid, etikettering en voedingswaarden. De richtlijnen hiervoor staan in verordening 2015/2283 over 'nieuwe voedingsmiddelen'.

Huiskrekel

Eén producent heeft sinds 3 januari 2023 het recht om gedurende vijf jaar het poeder van gedeeltelijk ontvette huiskrekels - Acheta domesticus - te verkopen als voedingsmiddel voor mensen. Deze toestemming geldt alleen voor het Vietnamese bedrijf Cricket One. Deze krekels kunnen dus in de vorm van meel in verschillende voedingsmiddelen worden verwerkt.

Kleine meelworm van de piepschuimkever

Sinds 5 januari 2023 mag de kleine meelworm (larven van de piepschuimkever, Alphitobius diaperinus) gedurende een periode van 5 jaar ook in bevroren, gevriesdroogde, pasta- of poedervorm worden gebruikt "in een aantal voor de algemene bevolking bestemde levensmiddelen, alsmede voor het gebruik van de poedervorm ervan in voedingssupplementen". De aanvraag was gedaan door de Nederlandse meelwormkwekerij Protifarm in Ermelo. Inmiddels is dit bedrijf overgenomen door het Franse bedrijf Ynsect, waar de toestemming aan is verleend.

Meelworm van de meeltor

Sinds juni 2021 heeft één bedrijf in Europa toestemming gekregen om gedroogde larven van Tenebrio molitor, ook bekend als "meelwormen", als voedingsmiddel voor mensen op de markt te brengen. Het gaat om het Franse bedrijf SAS EAP Group, dat de meelwormen in poedervorm of in de vorm van gedroogde insecten mag verkopen voor een periode van 5 jaar.

Treksprinkhaan

Vanaf 5 december 2021 heeft het Nederlandse bedrijf Fair Insects BV uit Dongen toestemming gekregen om de teksprinkhaan (Locusta migratoria) in bevroren, gedroogde of poedervorm als voedingsmiddel voor mensen te verkopen.  Het bedrijf is inmiddels overgenomen door het Nederlandse Protix met kwekerij in Bergen op Zoom.

Huiskrekel

Vanaf januari 2023 mag het poeder van de huiskrekel, dat wordt geproduceerd door het Vietnamese bedrijf Cricket One, voor een periode van 5 jaar in de handel worden gebracht. Verwerking in de volgende levensmiddelen is toegestaan:

-    Meergranenbroden en -broodjes, droge koekjes en broodstengels (maximaal 2 g per 100 g product)
-    Graanrepen (max. 3g/100g)
-    Droge voormengsels voor bakkerijproducten (max. 3g/100g)
-    Koekjes en snacks van maïsmeel (max. 1,5g/100g)
-    Gevulde (max. 3g/100g) of ongevulde (max. 0,25g/100g) droge deegwaren
-    Sauzen (max. 1g/100g)
-    Verwerkte aardappelproducten, peulvruchten- en groenteschotels, pizza's, deegproducten (max. 1g/100g)
-    Weipoeder (max. 3g/100g)
-    Vleesvervangers (max. 3g/100g)
-    Soepen en soepconcentraten of -poeders (max. 1g/100g)
-    Maïsmeel snacks (max. 4g/100g)
-    Bierachtige dranken (max. 0,1g/100g)
-    Chocolade, noten en oliehoudende zaden (max. 2g/100g)
-    Andere snacks dan chips (max. 5g/100g)
-    Vleesbereidingen (max. 2g/100g)

Kleine meelworm van de piepschuimkever

Vanaf januari 2023 mogen insectenproducten van de kleine meelworm van de piepschuimkever van het Franse bedrijf Ynsect voor 5 jaar lang worden verkocht in bevroren, gevriesdroogde, pasta- of poedervorm. Deze producten zijn toegestaan "in een aantal levensmiddelen voor de algemene bevolking, alsmede in het gebruik van zijn poedervorm in voedingssupplementen". Hier is de lijst van levensmiddelen waar het in verwerkt mag worden:

-    Graanrepen (max. 25g gevriesdroogd of in poedervorm per 100g)
-    Brood en broodjes (max. 20g poeder per 100g)
-    Bewerkte granen en ontbijtgranen (max. 10 g gevriesdroogd of in poedervorm per 100 g)
-    Havermout (max. 15g poeder per 100g)
-    Premixen (droog) voor bakkerijproducten (max. 10 g poeder per 100 g)
-    Gedroogde deegwaren (max. 10g poeder per 100g)
-    Gevulde deegwaren (max. 28g diepvries of pasta per 100g en max. 10g poeder per 100g)
-    Weipoeder (max. 35g poeder per 100g)
-    Soepen en bouillons (max. 15g poeder per 100g)
-    Graan- of pastagerechten (max. 5 g poeder per 100 g)
-    Pizzagerechten (max. 5g gevriesdroogd of in poedervorm per 100g)    
-    Noedels (max. 10g poeder per 100g)
-    Andere snacks dan chips (max. 10g gevriesdroogd of in poedervorm per 100g)
-    Frietjes/chips (max. 10 g poeder per 100 g)
-    Gedroogde koekjes en broodstengels (max. 10 g poeder per 100 g)
-    Pindakaas (max. 15g poeder per 100g)
-    Kant-en-klare hartige sandwich (max. 20g poeder per 100g)
-    Vleesbereidingen (max. 14g diepvries of pasta per 100g en max. 5g poeder per 100g)
-    Vleesvervangers (max. 40g diepvries of pasta per 100g en max. 15g poeder per 100g)
-    Melk en melkproductvervangers (max. 10 g poeder per 100 g)
-    Chocoladewerk (max. 5 g poeder per 100 g)
-    Voedingssupplementen, als omschreven in Richtlijn 2002/46/EG, bestemd voor de volwassen bevolking (max. 4 g poeder per dag)

Meelworm van de meeltor

Het Franse bedrijf SAS EAP Group mag sinds juni 2021 meelwormen in poedervorm of in de vorm van gedroogde insecten verkopen voor een periode van 5 jaar. De producten mogen in z'n geheel gebruikt worden of verwerkt in de volgende levensmiddelen:

-    Eiwithoudende producten (max. 10 g per 100 g)
-    Biscuits (max. 10 g per 100 g)
-    Gerechten op basis van peulvruchten (max. 10 g per 100 g)
-    Producten op basis van pasta (max. 10 g per 100 g)

Treksprinkhaan

Sinds december 2021 mag het Nederlandse Protix voor 5 jaar lang de teksprinkhaan (Locusta migratoria) in bevroren, gedroogde of poedervorm als voedingsmiddel voor mensen verkopen voor de volgende toepassing:

-    Verwerkte aardappelproducten; gerechten op basis van peulvruchten en producten op basis van pasta (ingevroren max. 15 g per 100 g | gedroogd of poeder max. 5 g per 100 g)
-    Vleesvervangers (ingevroren max. 80 g per 100 g | gedroogd of poeder max. 50 g per 100 g)
-    Soepen en geconcentreerde soepen (ingevroren max. 15 g per 100 g | gedroogd of poeder max. 5 g per 100 g)
-    Peulvruchten en groenten uit blik of potten (ingevroren max. 20 g per 100 g | gedroogd of poeder max. 15 g per 100 g)
-    Salades (ingevroren max. 15 g per 100 g | gedroogd of poeder max. 5 g per 100 g)
-   Bierachtige dranken, alcoholhoudende mixdranken (ingevroren max. 2 g per 100 g | gedroogd of poeder max. 2 g per 100 g)
-    Chocoladesnoepgoed (ingevroren max. 30 g per 100 g | gedroogd of poeder max. 10 g per 100 g)
-    Noten, oliehoudende zaden en kikkererwten (gedroogd of poeder max. 20 g per 100 g)
-    Ingevroren producten op basis van gefermenteerde melk (ingevroren max. 15 g per 100 g | gedroogd of poeder max. 5 g per 100 g)
-    Worst (ingevroren max. 30 g per 100 g | gedroogd of poeder max. 10 g per 100 g)

Insecten zijn dieren van de klasse van de ongewervelde dieren, de geleedpotigen. Om door mensen verwerkt en geconsumeerd te worden, worden ze gedood. Daarom passen ze niet in een vegetarisch dieet. Producten die huiskrekel (Acheta domesticus) of larven van de kleine kever (Alphitobius diaperinus) bevatten, kunnen daarom niet als vegetarisch worden bestempeld. Daarbij roept het kweken van insecten voor menselijke consumptie ook vragen op over dierenwelzijn van ongewervelde dieren. Hiernaar is nog weinig onderzoek gedaan.

Entomofagie, het eten van insecten door mensen, komt voor in Azië, Afrika en Latijns-Amerika. Volgens de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO ) eten ongeveer 2,5 miljard mensen in de wereld regelmatig insecten. In veel landen en regio's maken insecten dus deel uit van het traditionele dieet.

Vanuit voedingsoogpunt stelt de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO) dat "insecten gezonde en voedzame alternatieven zijn voor basisvoedingsmiddelen zoals kip, varkensvlees, rundvlees en zelfs vis (gevangen in de oceanen). Veel insecten zijn rijk aan eiwitten en goede vetten, evenals calcium, ijzer en zink.

Volgens de FAO "is de samenstelling van omega-3 en 6 onverzadigde vetzuren in meelwormen vergelijkbaar met die van vis (en hoger dan in runderen en varkens), en is het eiwit-, vitamine- en mineralengehalte van meelwormen vergelijkbaar met dat van vis en vlees". Zo heeft de FAO berekend dat 100 gram termieten evenveel eiwitten bevatten als 100 gram rauw rundvlees.

Het eten van insecten zal niet voldoende zijn om "de planeet te redden" van de opwarming van de aarde. Als het gaat om dierlijke eiwitten, is het belangrijk om er minder van te eten. Daarnaast zal het toegelaten huiskrekelmeel in Vietnam worden geproduceerd, zodat het dus de hele wereld over moet reizen.

In vergelijking met de veeteelt stoten insecten echter relatief weinig broeikasgassen en weinig ammoniak uit en hebben ze veel minder land en water nodig, aldus de FAO. Methaan wordt bijvoorbeeld geproduceerd door slechts enkele groepen insecten, zoals termieten en kakkerlakken. Ook de ammoniakuitstoot van de insectenkweek is veel lager dan die van de conventionele veehouderij, met name de varkenshouderij.

Volgens de FAO zijn insecten zeer efficiënt in het omzetten van voedsel in eiwit; krekels, bijvoorbeeld, hebben 12 keer minder voer nodig dan runderen, vier keer minder dan schapen en de helft minder dan varkens en slachtkuikens om dezelfde hoeveelheid eiwit te produceren. Voor insectenkweek is relatief weinig land nodig.  1 hectare land voor de productie van meelwormeiwit levert evenveel eiwit op als:

• 2,5 hectare land voor de productie van melkeiwit;
• 2 tot 3,5 hectare land voor de productie van varkens- of kippeneiwit;
• 10 hectare voor de productie van rundvleeseiwit.

Tegen 2030 zullen meer dan negen miljard mensen gevoed moeten worden, en dan tellen we nog niet eens de miljarden dieren mee die elk jaar worden gefokt voor voedsel, recreatie of als huisdier. In haar rapport beveelt de FAO aan om op grote schaal insectenkweek te overwegen. Waarom?

De Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO) waarschuwt al jaren dat de wereldwijde voedselzekerheid een probleem dreigt te worden, dat waarschijnlijk het sterkst gevoeld zal worden in ontwikkelingslanden. In Europa heeft sinds de publicatie van het rapport "Edible Insects" het idee van de ontwikkeling van de industriële productie van eetbare insecten terrein gewonnen, zoals blijkt uit de nieuwe vergunningen voor 2023 van de Europese Commissie. 

De redenering is als volgt: "De voedingskwaliteit van eetbare insecten blijkt volgens de FAO gelijkwaardig en soms beter te zijn dan die van voedsel afkomstig van vogels en zoogdieren. Insectenkweek kan een duurzame manier van voedselproductie zijn. Eetbare insecten zijn calorierijk en zeer voedzaam, en de consumptie ervan zou de honger in de wereld kunnen verminderen. De aanwezigheid van hoogwaardige eiwitten en diverse micronutriënten en de potentiële milieu- en economische voordelen maken eetbare insecten tot een belangrijk potentieel voedsel voor de toekomst."