Tijdens deze coronacrisis willen we jou en je naasten namens ons hele team eerst en vooral een goede gezondheid wensen. Ten tweede laten we je graag weten dat we ook tijdens deze crisis onze strijd voor eerlijk, veilig en gezond voedsel doorzetten. Nu velen van ons thuis moeten blijven, hebben we misschien ook meer tijd en ruimte om extra stil te staan bij een aantal misstanden in ons voedselsysteem, vooral in de vleessector.
Falende handhaving
Na jaren actie van foodwatch tegen falende handhaving door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA), is nu ook de politiek het er over eens: de NVWA komt tekort als het over voedselschandalen gaat. Voedselschandalen zijn de aanleiding geweest voor het oprichten van het eerste foodwatch-kantoor in 2002 in Duitsland. Dat was blijkbaar een goede reden: na jaren campagne voor onze voedselveiligheid wordt onze kritiek eindelijk breed gedeeld!
We hebben recent de Nationale Week Zonder Vlees gehad. Foodwatch wil graag ook de jaren zonder ‘Paarden-rundvlees rechtszaken’, ‘Gif-ei-geëmmer’, en ‘Kwik-visvangst’ instellen. Alle frauduleuze misstanden en voedselschandalen die nog altijd plaatsvinden binnen onze voedselketen zijn in onze ogen een heel pijnlijke kwestie. Ze bewijzen dat zelfregulering door het bedrijfsleven faalt en wet- en regelgeving veel te slap is. Er moet bovendien altijd eerst een schandaal boven water komen, voordat er actie wordt ondernomen. Foodwatch wil dat het voedselsysteem daarom verandert. Waarom ligt de focus op remedie in plaats van op preventie?
“Ik spreek uit dat er een parlementaire enquête moet komen naar het toezicht op de vee- en vleessector en het functioneren van de NVWA.”
De falende voedselwet
Het preventiebeleid - zoveel mogelijk ellende proberen te voorkomen - hebben we merkwaardig genoeg met z’n allen binnen de EU wél wettelijk afgesproken. In Europa hebben we sinds 2002 een algemene voedselwet, de General Food Law (EC Regulation 178/2002). Deze wet is nota bene opgesteld naar aanleiding van de BSE-rundvleescrisis uit de jaren ‘90. Doel van de wet: het beschermen van de gezondheid van alle Europeanen en het consumentenbelang door preventief op te treden tegen gezondheidsgevaren en misleiding op het gebied van voedsel.
BEKIJK DE FOODWATCH VLEESSCHANDALEN INFOGRAPHIC
Maar helaas zijn de regels nog veel te slap. Er bestaan tal van mazen waar malafide voedselproducenten keer op keer doorheen glippen. En de handhaving door de lidstaten heeft al meer dan één keer gefaald. Consumenten worden haast dagelijks blootgesteld aan significante gezondheidsrisico’s. Frauduleuze en misleidende praktijken zijn aan de orde van de dag. Tegen de tijd dat een schandaal wordt opgemerkt, dan is het voedsel in veel van de gevallen al opgegeten, en is de (gezondheid)schade onomkeerbaar. Foodwatch wil dat de General Food Law wordt aangescherpt (met focus op preventie!), dat handhaving strikter wordt, en dat boetes voor overtreders hoger worden zodat personen en bedrijven het voortaan wel nalaten om met ons voedsel te sjoemelen.
Het gaat niet goed in Nederland
Nederland is op het vlak van handhaving en preventie zeker niet het beste jongetje van de Europese klas. Doordat de Nederlandse Voedsel en- Warenautoriteit (NVWA) slecht handhaaft op voedselveiligheid, is de kans op schandalen groter dan wenselijk. Er zijn de afgelopen jaren heel veel moties in de Tweede Kamer ingediend tegen de NVWA, en nu is de topman vorige week ook nog opgestapt! De kritiek die foodwatch al die jaren heeft geleverd, wordt in ieder geval wel gehoord in Den Haag. Uit de motie van Tweede kamerlid William Moorlag van de PvdA over de NVWA: “[…] overwegende dat vanuit maatschappelijke organisaties en de justitiële keten ook wordt gewezen op tekortkomingen en indringend wordt gevraagd om verbetering van het systeem van toezicht en handhaving.”
“Ik verzoek de regering, een plan op te stellen voor een NVWA die minder gericht is op strategische en organisatorische doelen, platter is georganiseerd en meer op de praktische uitvoering op het gebied van keuring en handhaving gericht is.”
Onderzoeksraad Voor Veiligheid: Aanpak komt niet verder
De noodzaak om opkomende voedselveiligheidsrisico’s in Nederland vroegtijdig in beeld te brengen dateert al van het begin van deze eeuw. Aanleiding toen: de gekkenkoeienziekte en dioxine-kippen. Er is een begin gemaakt met het ontwikkelen van methoden en werkwijzen om beter zicht te hebben op opkomende risico’s. De OVV concludeert echter dat de urgentie voor het vroegtijdig in beeld brengen van opkomende risico’s is weggezakt. Mede doordat het ontbreekt aan strategische sturing vanuit de overheid, met concrete doelen en een tijdpad. Het onderzoek is versnipperd, zowel qua financiering als qua uitvoering. Het in werking stellen van methoden en werkwijzen komt onvoldoende van de grond. De NVWA heeft onvoldoende capaciteit, middelen en deskundigheid bij het toezicht, opsporing, risicobeoordeling en laboratoria om opkomende voedselveiligheidsrisico’s in beeld te brengen.
“Klokkenluiders en melders van misstanden worden niet gehoord in de interne organisatie van de NVWA en zij zien zich genoodzaakt om naar buiten te treden.”
Gebrek aan transparantie bij schandalen
De OVV deed in 2013 onderzoek naar de NVWA naar aanleiding van de Salmonella Thompson uitbraak van oktober 2012. De raad heeft aanbeveling gedaan dat de NVWA haar taak zowel bij kleine als grotere voedselveiligheidsincidenten beter moest oppakken. In 2019 volgde een nieuw rapport met dezelfde aanbevelingen. Toen naar aanleiding van onder meer het fipronil-eierenschandaal, waar foodwatch een grootschalige campagne over heeft gevoerd. We hebben inspectierapporten van de NVWA opgevraagd, aangezien de voedselautoriteit zelf geen informatie heeft verschaft aan de consument. Dus ook nog eens een totaal gebrek aan transparantie…
Wat wil foodwatch?
Te vaak lijkt bij schandalen iedereen van mening dat de controle echt anders moet en verbetering nodig is, waarna men na een tijdje over gaat tot de orde van de dag. Alle aandacht voor voedselschandalen en de bijkomende beloften ten spijt: we hebben geenszins de hoop dat voedselschandalen niet meer voorkomen door te slappe regels en falende controle. Foodwatch zal de falende voedselcontroles onder de aandacht blijven brengen. Instanties voelen zich door onze acties gedwongen tot verantwoording over hun werkwijze en laten zo hopelijk de teugels minder snel vieren.
“Ik verzoek de regering, het voltallige hoger management, met name de directieraad, van de NVWA te saneren.”
Het blijft voorlopig jammerlijk dweilen met de kraan open. Fraude gaat door, schandalen en crisissen zullen zich blijven voordoen, handhaving faalt, en Den Haag wacht op Brussel en Brussel wacht op de lidstaten. Daarom gaan wij door met campagne voeren. Steun ons, zodat we als onafhankelijke voedselwaakhond voedselschandalen aan de kaak kunnen stellen en aanpakken. Eet smakelijk vanavond, en weet wat je eet! Was het nou lasagne met rund of paard?