E250: natriumnitriet

Andere namen voor E250 zijn:

• sodium nitrite

• nitrous acid soda

• nitrous acid sodium salt

• erintrite coloroso

• nitriet

Wat is E250?

E250 is een conserveermiddel dat gebruikt mag worden in vlees(waren). Gebruik in vis is niet toegestaan. Natriumnitriet is het enige bekende middel dat botulisme tegengaat, een ernstige voedselvergiftiging. E250 bestaat deels uit zout (natrium) en kleurt grijzig vlees roze; het wordt ook wel kleurzout genoemd.

Natriumnitriet ontstaat uit natriumnitraat, onder meer door verhitting, net zoals nitriet uit nitraat ontstaat. Waarom is dat belangrijk? Omdat juist die omzetting in nitriet de nitraten schadelijk maakt. Nitriet op zijn beurt kan in je lichaam weer mogelijk kankerverwekkende nitrosaminen vormen.

Ook nitraten die van nature in groenten voorkomen (vooral bladgroenten als spinazie), vormen in je mondholte nitriet – vaak meer dan in vleeswaren. Toch is het schadelijk effect hiervan kleiner, omdat in groenten ook vitamine C zit. En dat vermindert de vorming van nitrosaminen.

Waar zit het in?

E250 zit bijvoorbeeld in hotdogs, rookworsten, ham, spek en salami. Maar ook in boterhamworst, paté, kipfilet en diepvriespizza's. Ook biologische vleeswaren bevatten E250.

Wetgeving

Van de EU en Nederland mogen voedselproducenten maximaal 100 mg E250 verwerken in een kilo gesteriliseerd vleesproduct (knakworstjes in blik bijvoorbeeld). In de biologische sector mag E250 alleen gebruikt worden als de producent kan aantonen dat er geen gelijkwaardig alternatief is – en dan in een lagere maximumhoeveelheid van 80 mg per kilo.

E250 mag niet gebruikt worden in voedselproducten voor kinderen tot 6 maanden. Denemarken hanteert voor een aantal vleesproducten lagere limieten dan de EU en Nederland. Dat heeft niet geleid tot extra gevallen van botulisme.

[UPDATE  Oktober 2023]

Vanaf 9 oktober 2025 mogen traditioneel gezouten vleeswaren van de Europese Commissie nog maar maximaal 30 mg nitriet per kilo bevatten. De oude waardes lagen voor alle nitrietzouten rond de 100-150 en hoger. In de praktijk wordt inmiddels al minder nitrietzout toegevoegd, maar dit ligt nog lang niet in de buurt van de nieuwe lage limiet. De 30mg/kg wordt ook de norm voor vleesproducten zoals bacon, rauwe ham en droge worst. De branche staat voor een uitdaging, want om aan de Hygienecode Slagersbedrijf te voldoen om Listeria uit te bannen moet er gezouten worden met minimaal 40 gram nitrietzout (0,6%) per kilogram. 

Wetenschappelijke discussies en bijwerkingen

E250 is verboden in babyvoedsel, omdat het hemoglobine van baby's extra gevoelig is voor een schadelijke bijwerking van nitriet. Hemoglobine is het eiwit in je bloed dat onder meer zuurstof transporteert. Nitriet in E250 kan dit transport belemmeren, ook bij volwassenen.

De Gezondheidsraad adviseert zwangere vrouwen geen vlees te eten dat is behandeld met nitriet 'gegeven de onzekerheid over een oorzakelijk verband met kinderleukemie'. In je lichaam kan nitriet omgezet worden in nitrosaminen, die mogelijk kankerverwekkend zijn. Dit effect is gezien bij dieren, maar bij mensen lastig aan te tonen omdat we nitrosaminen ook langs andere wegen binnenkrijgen, zoals via sigarettenrook en cosmetica.

Andere mogelijke bijwerkingen zijn: hoofdpijn, lage bloeddruk, hyperventilatie en flauwvallen.

Hoeveel E250 mag ik dagelijks eten?

De 'acceptabele dagelijkse inname' is volgens de Europese Voedselautoriteit EFSA 0,07 mg per kg lichaamsgewicht. Voor nitraat – dat in de mondholte nitriet vormt – geldt 3,7 mg per kg lichaamsgewicht als acceptabel.

Dieetbeperkingen

E250 bevat geen ingrediënten (zoals varkensvlees of andere dierlijke producten) die de kleurstof ongeschikt maken voor religieuze groepen, vegetariërs en veganisten.

Het oordeel van Foodwatch

Foodwatch begrijpt dat E250 gebruikt wordt zolang dit de enige stof is die botulisme kan voorkomen. Maar wij vinden dat de maximumhoeveelheid zo laag mogelijk moet zijn, in verband met de mogelijk kankerverwekkende eigenschappen van E250. Denemarken en de biologische sector laten zien dat dit kan, zonder een terugkeer van botulisme. Foodwatch vindt bovendien dat op alle verpakkingen van vleesproducten met E250 de waarschuwing van de Gezondheidsraad verplicht moeten zijn.