Miltvuur in rundvlees
Wat is het probleem?
Op 10 oktober 2014 maakte de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit (NVWA) bekend dat een partij rundvlees uit voorzorg van de markt wordt gehaald. De reden is dat twee van de (in Polen) verwerkte karkassen afkomstig zijn van een Slowaakse veehouderij waar naderhand miltvuur is vastgesteld. Dat is een infectieziekte waarbij de gezondheidsgevolgen voor mensen zeer ernstig kunnen zijn. Wanneer je door het eten van de bacterie ziek wordt, is de kans op overlijden vijftig procent (bron: BuRo).
Omdat je veel bacteriën binnen moet krijgen om ziek te worden, schat het Buro Risicobeoordeling (BuRo) het risico voor de consument als zeer klein. Toch adviseert het BuRo de NVWA om dit vlees, en het vlees van runderen die met dit vlees in aanraking zijn gekomen, van de markt te halen. Een gevaar voor de volksgezondheid kan volgens het BuRo namelijk niet worden uitgesloten. Toch werden consumenten niet opgeroepen hun gekochte stukje vlees terug te brengen naar de supermarkt. Je wordt zelfs niet ingelicht over de betrokken eindproducten.
In deze zaak delft de consument opnieuw het onderspit. Het vlees wordt van de markt gehaald, maar consumenten worden – net als bij vergelijkbare zaken in het verleden – niet ingelicht over welke producten mogelijk onveilig zijn. Sterker nog; de NVWA beweert op haar website dat de wetgeving dat niet toestaat: “Aangezien het risico voor consumenten zeer gering is, staat de wet (Warenwet/WOB) het de NVWA in deze situatie niet toe om de bedrijfsnamen openbaar te maken.”
Maar dat lijkt een leugentje om eigen bestwil. Europese én Nederlandse wetgeving geven namelijk voldoende ruimte om consumenten in te lichten wanneer er een mogelijk gevaar is voor de volksgezondheid. De Algemene Levensmiddelen Verordening ((EG) nr. 178/2002) stelt zelfs: “de overheid moet de nodige stappen nemen om het publiek te informeren als er redelijke gronden zijn om te vermoeden dat een levensmiddel een risico voor de gezondheid kan inhouden.”
De Wet Openbaarheid Bestuur (WOB) waar de NVWA nadrukkelijk naar verwijst, geeft juist ruimte om de namen van de betrokken producten, waar het mogelijk onveilige vlees in is verwerkt, openbaar te maken. De NVWA mag dus wel openheid geven, maar kiest er nadrukkelijk voor om dat niet te doen.
Gedurende de (paarden)vleesschandalen in 2013 en 2014 heeft de NVWA al laten zien dat ze de belangen van bedrijven boven die van consument stelt. Ook toen kon de veiligheid van het vlees niet worden gegarandeerd, maar weigerde de NVWA ook om de namen van de betrokken eindproducten en bedrijven openbaar te maken.
Vind jij ook dat je het recht hebt om te weten wat je eet? Stuur dan samen met foodwatch een e-mail naar de NVWA en de verantwoordelijke ministeries.
Wat betekent dit voor jou?
Het mogelijk besmette rundvlees is onder meer terechtgekomen bij groothandels, supermarkten, restaurants en slagers. Hoewel het grootste deel terug is geroepen is een deel van het vlees aangemerkt als ‘geconsumeerd’. Ook is volgens de documenten niet inzichtelijk te maken hoeveel van het mogelijk besmette vlees via de supermarkten bij de consument terecht is gekomen. Onwetend heb je misschien dit vlees gekocht of zelfs al geconsumeerd. Jij weet dat niet – en dat is precies het bezwaar dat foodwatch heeft tegen het optreden van de NVWA. De inspecteurs van de NVWA weten namelijk wél - op zijn minst van een aantal producten - dat er mogelijk verdacht vlees in zit. De NVWA is in het leven geroepen om de voedselveiligheid te bewaken, maar lijkt vooral te kiezen voor bescherming van (verdachte) voedselbedrijven.
Wat is de stand van zaken?
foodwatch diende in oktober 2014 een verzoek in op basis van de Wet Openbaarheid Bestuur (WOB) om openbaar te krijgen welke producten mogelijk besmet waren. De NVWA weigert vooralsnog om die informatie bekend te maken, vanuit de angst dat bedrijven/personen onevenredig benadeeld zouden kunnen worden. Uit overige communicatie in de zaak die wel openbaar werd gemaakt, blijkt de NVWA zichzelf tegen te spreken: miltvuur is zo gevaarlijk voor de consument, dat er geen enkel risico genomen mag worden, maar toch worden consumenten niet ingelicht over welke producten mogelijk nog in hun vriezer lagen (of liggen).
Uit de documenten die foodwatch ontving van de NVWA blijkt dat een groot deel van het mogelijk besmette vlees geblokkeerd is. Ook werd duidelijk dat de autoriteit vond dat er geen risico genomen mocht worden. Bijvoorbeeld in de brief van 16 okt die de NVWA naar alle afnemers stuurde: "De gevolgen van miltvuur zijn dermate ernstig dat zelfs een heel kleine kans daarop niet aanvaard kan worden. (...) Daarom dient uit voorzorg de hele partij vernietigd te worden." En in de nota van 4 november aan staatssecretaris Dijksma van Economische Zaken: "Gezien de risico's die met miltvuur gepaard gaan, heeft de NVWA besloten geen risico te nemen..." De woorden van de NVWA stroken niet met de genomen acties. De NVWA heeft duidelijk wel een risico genomen door consumenten niet te informeren*.
In het situatierapport van het Centraal Veterinair Instituut wordt zelf het worst case scenario gemeld: "Mensen overlijden direct na het eten van rundvlees". Het BuRo stelt in haar advies dat verhitting van de sporen/bacteriën niet voldoende is omdat de sporen resistent zijn. De consument kon door juiste verhitting thuis het risico dus niet wegnemen.
Op 26 februari is foodwatch in bezwaar gegaan tegen de beslissing van de NVWA om de namen van de betrokken producten niet openbaar te maken. Wij blijven eisen dat jij als consument geïnformeerd wordt. En jij kunt ons daarbij helpen: Vind jij ook dat je als consument het recht hebt om te weten wat je eet? Stuur dan samen met foodwatch een e-mail naar de NVWA en de verantwoordelijke ministeries.
Wat vindt foodwatch?
foodwatch vindt het onaanvaardbaar – en onbegrijpelijk – dat de NVWA uit voorzorg besluit om producten van de markt te halen, maar nalaat om jou als consument te informeren, terwijl er een duidelijk risico bestaat voor de volksgezondheid. De NVWA bestáát om ons te beschermen tegen mogelijk gevaarlijke voedselsituaties. Maar in de praktijk blijkt keer op keer dat ze het economische belang van bedrijven belangrijker vindt dan de gezondheid en het informatierecht van consumenten. foodwatch eist daaarom opnieuw dat de NVWA openheid geeft over de eindproducten waarin het teruggeroepen vlees is verwerkt.
*Rectificatie: Met miltvuur besmet vlees mag overigens nooit gewoon weggegooid worden, omdat op die manier het probleem verplaatst kan worden.
Laatste update 24 Maart 2015
Word donateur
Onze donateurs maken het werk van foodwatch mogelijk. Vind jij ook dat je als consument het recht hebt om te weten wat je eet? Vecht dan samen met foodwatch voor transparantie in de voedselketen. En voor een hardere aanpak van voedselfraude. Word foodwatch-donateur!