Op 70% ‘superfood’ gojibessen meer pesticide-resten dan wet toelaat

Vanavond bij EenVandaag: NVWA faalt opnieuw; overschrijdingen tot 55x norm landbouwgif ongehinderd op bord consument

Bij 7 op de 10 monsters gojibessen, die bekend staan als gezond “superfood”, werden in 2016 de wettelijke toegestane hoeveelheden bestrijdingsmiddelen overschreden, tot wel 55 keer de toegestane hoeveelheid. In twee gevallen werden zelfs de wettelijke grenzen overschreden waarboven sprake is van mogelijk acute gezondheidsrisico’s voor baby’s en kinderen. Toch heeft de NVWA hier nooit voor gewaarschuwd. Dit blijkt uit de analyse van nog niet door de NVWA gepubliceerde controlegegevens over residuen van bestrijdingsmiddelen op groente en fruit die in handen zijn van voedselwaakhond foodwatch. Op 70% van de geteste gojibessen werden bovendien bestrijdingsmiddelen gevonden waarvan het gebruik in Europa verboden is vanwege mogelijke gezondheidsrisico’s voor de consument. foodwatch vindt het onverantwoord dat dergelijk zwaar vervuild fruit in Nederland verkocht is, zonder dat de NVWA heeft ingegrepen: er zijn door de toezichthouder op voedselveiligheid hierover namelijk geen veiligheidswaarschuwingen gepubliceerd. De NVWA had consumenten direct via een publieke waarschuwing moeten oproepen de vervuilde gojibessen niet te eten, aldus emeritus hoogleraar milieukunde Lucas Reijnders in reactie op de controlegegevens. Uit meldingen van dit jaar uit andere landen blijkt dat gojibessen soms nog steeds zwaar vervuild zijn met verboden middelen. Daarom roept foodwatch de NVWA en bedrijven op om gojibessen onder verscherpt toezicht te stellen en bij normoverschrijdingen direct de producten uit de handel te halen en consumenten te waarschuwen.

7 van de 10 monsters gojibessen ernstig besmet
foodwatch heeft de officiële controlegegevens op groente en fruit gekregen door een beroep te doen op de Wet openbaarheid bestuur. Tijdens de controles op de aanwezigheid van bestrijdingsmiddelen die de NVWA in 2016 heeft uitgevoerd in supermarkten, speciaalzaken en groothandels zijn 23 monsters van reguliere gojibessen onderzocht. Daaruit blijkt dat gojibessen, die bekend staan als gezond “superfood”, zeer vaak ernstig vervuild zijn met mogelijk gevaarlijke bestrijdingsmiddelen. Driekwart van de onderzochte gojibessen bleek bestrijdingsmiddelen te bevatten en veel van de monsters bevatten meerdere soorten landbouwgif, tot wel 21 verschillende stoffen per monster. Op 70% van de gojibessen werd bovendien één of meer bestrijdingsmiddelen gevonden die in Europa niet gebruikt mogen worden. De Europese voedselveiligheidsautoriteit (EFSA) heeft bij deze verboden stoffen bewijs of vermoedens dat ze gezondheidsrisico’s voor de consument met zich meebrengen. Ook een als biologisch aangeduid product was vervuild met maar liefst 18 verschillende bestrijdingsmiddelen. De herkomst van de vervuilde gojibessen is niet altijd duidelijk, maar een groot deel is afkomstig uit China.

Verboden bestrijdingsmiddelen in gevaarlijke hoeveelheden
De vervuiling met carbofuran, dat door EFSA wordt aangemerkt als "zeer giftig” met een "gevaar voor zeer ernstige, onomkeerbare effecten”, was in twee gevallen zo hoog dat er sprake was van een mogelijk acuut gezondheidsrisico voor zowel baby’s als jonge kinderen. Dit verboden en zeer toxische middel werd in totaal 10 keer aangetroffen, waarbij de wettelijke norm tot wel 55 keer werd overschreden. Niet alleen bij gojibessen zorgde dit verboden middel voor acute gezondheidsrisco’s; ook bij erwten en bij drakenvruchten werden de acute gezondheidswaardes (acute referentie dosis, ARfD) in 2016 overschreden. Naast carbofuran werden ook de wegens gezondheid verboden stoffen propargiet, carbosulfan en endosulfan in totaal 39 keer aangetroffen. 16 keer werd hierbij wettelijke normen overschreden.

“Carbofuran kan DNA schade veroorzaken en in de maag worden omgezet in een kankerverwekkende N-nitrosoverbinding. Ook werkt carbofuran blijkens onderzoek hormoonverstorend. Propargiet is in diverse testen schadelijk gebleken voor DNA en is door de Environmental Protection Agency (Verenigde Staten) gekwalificeerd als: ‘waarschijnlijk kankerverwekkend’. Bij de huidige stand van kennis zijn er voor mensen geen bewezen veilige blootstellingen aan deze bestrijdingsmiddelen.” aldus Prof. Dr. Lucas Reijnders, Emeritus hoogleraar milieukunde, in reactie op door foodwatch voorgelegde analyse van de controlegegevens van de NVWA.

NVWA heeft verzaakt duidelijk op te treden
Ondanks de veelvuldig normoverschrijdingen en mogelijke gezondheidsrisico’s heeft de NVWA, uitgaande van de waarschuwingen over levensmiddelen op haar website, in 2016 geen enkele keer consumenten gewaarschuwd voor de vervuilde gojibessen. Opvallend is dat de NVWA bij controles van groente, fruit en kruiden aan de Nederlandse grens wel internationale waarschuwingen heeft uitgestuurd bij normoverschrijdende vondsten van de verboden middelen carbofuran en propargiet, zelfs bij lagere gehaltes dan welke werden aangetroffen op partijen gojibessen bij supermarkten en groothandels. In Zweden en in Tsjechië zijn in 2017 reeds drie partijen gojibessen uit de handel gehaald vanwege vervuilingen met de verboden stoffen carbofuran en propargiet. Deze recente vervuilingen wijzen erop dat niet uitgesloten kan worden dat ook de gojibessen die nu in de Nederlandse winkels liggen nog steeds zwaar vervuild zijn en een mogelijk gezondheidsrisico vormen. 

“In dit onderzoek zijn zeer sterke overschrijdingen van de wettelijke normen gevonden voor carbofuran en propargiet. Vanwege de daarmee verbonden risico’s voor de gezondheid van consumenten moet de NVWA bij dergelijke overschrijdingen een publiekswaarschuwing afgeven. Ook dienen de in omloop zijnde gojibessen met dergelijke normoverschrijdingen van de markt te worden gehaald. Gezien het hoge percentage onderzochte gojibessen waarbij overschrijding van de wettelijke normen voor resten bestrijdingsmiddelen is vastgesteld moeten gojibessen door de NVWA de komende tijd onder verscherpt toezicht worden gesteld.” Prof. Dr. Lucas Reijnders, Emeritus hoogleraar milieukunde

Oproep foodwatch aan NVWA en bedrijven: bescherming consumenten dient voorop te staan
foodwatch vindt het onverantwoord en onbegrijpelijk dat dergelijk zwaar vervuild fruit in Nederland verkocht en verhandeld wordt zonder dat de NVWA duidelijk ingrijpt. De NVWA had consumenten direct via een publiekswaarschuwing moeten oproepen de vervuilde gojibessen niet te eten. foodwatch roept de NVWA op om de gojibessen die worden verkocht in de Nederlandse winkels nauwlettend in de gaten te houden door ze onder verscherpt toezicht te stellen. Consumenten moeten direct gewaarschuwd worden wanneer overschrijdingen van de gezondheidswaarden worden geconstateerd. Ook supermarkten, speciaalzaken, groothandels en andere bedrijven die gojibessen verkopen of verhandelen moeten hun producten veel beter laten onderzoeken en moeten bij normoverschrijdingen direct de verkoop stoppen en consumenten waarschuwen. De bescherming van de gezondheid van consumenten dient voorop te staan. Fruit eten is belangrijk en gezond, maar ernstige vervuiling met mogelijk gevaarlijke bestrijdingsmiddelen is onaanvaardbaar.

"Een deel van de bestrijdingsmiddelen die in de gojibessen zijn gevonden, zijn vanwege risico’s voor de gezondheid en natuur al lange tijd niet meer toegelaten in Europa. Het is beslist ongewenst dat deze middelen in de bessen zitten. Een schonere teelt van gojibessen met geen of veel minder middelen tegen schimmels en insecten kán. Maar het vraagt wel inspanning. Met zo’n duurzame teelt kunnen consumenten weer van schone gezonde gojibessen genieten.” Dr. Peter Leendertse, expert bestrijdingsmiddelen en duurzame gewasbescherming, Centrum Landbouw en Milieu, in reactie op door foodwatch voorgelegde analyse van de controlegegevens van de NVWA. 

Reacties op overschrijdingen in EenVandaag
EenVandaag besteedt vanavond aandacht aan de vervuilde gojibessen, waarbij zij toxicoloog Martin van den Berg van de Universiteit Utrecht om een reactie op de conclusies van foodwatch hebben gevraagd. “Ik heb dit soort overschrijdingen nog niet eerder gezien en wat ik schokkend vind is dat deze producten op de markt gehouden zijn.” De toxicoloog pleit er voor alle van buiten Europa geïmporteerde bessen per direct uit de schappen te halen: “We moeten eerst zeker weten dat ze voldoende schoon zijn en dan pas weer toestaan dat dit soort producten bij de consument komt.”

De NVWA heeft alleen schriftelijk willen reageren op de vragen van EenVandaag.“De NVWA heeft de bedrijven waar de monsters zijn genomen waarin een MRL-overschrijding is geconstateerd een schriftelijke waarschuwing gegeven. In de schriftelijke waarschuwing staat dat de overtreding moet worden opgeheven en dat herhaling voorkomen moet worden. [...] De NVWA heeft geen RASFF-melding gedaan naar aanleiding van de ARfD-overschrijdingen in de gojibessen die onderzocht zijn in 2016 vanwege onzekerheden in de beoordeling van de mogelijke schadelijkheid. Achteraf bezien was het wellicht beter geweest om wel een zogenoemde rapid alert uit te sturen.” Zo schrijft de NVWA. De gehele reactie van de NVWA is op de website van EenVandaag te vinden. 

GroenLinks-Kamerlid Corinne Ellemeet eist opheldering hierover van demissionair minister Edith Schippers van Volksgezondheid.

Meer informatie over de analyse is hier te vinden