Staatssecretaris Blokhuis: vooralsnog geen suikertaks

Ondanks positief onderzoek naar suikertaks, wint de industrie

Staatssecretaris van Volksgezondheid, Paul Blokhuis, heeft de Tweede Kamer in een brief laten weten dat er voorlopig geen suikertaks komt in Nederland. Dit concludeert Blokhuis na de resultaten van het onderzoek dat hij naar een suikertaks heeft laten uitvoeren. Elif Stepman, campagneleider bij voedselwaakhond foodwatch: “Een bizarre conclusie, aangezien het onderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) net uitwijst dat een dergelijke belasting tot verminderde suikerinname via frisdrank kan leiden.”

Blijkbaar kan er nog geen suikertaks komen, omdat dit ingaat tegen de afspraken die de staatssecretaris heeft gemaakt met de voedingsindustrie in het Nationaal Preventieakkoord, een akkoord dat zich richt op het terugdringen van overgewicht in Nederland. Gek genoeg staan juist de afspraken met de voedingsindustrie uit het akkoord een bewezen effectieve maatregel als een suikertaks in de weg. En dat terwijl het Nationaal Preventieakkoord Nederlanders tegen 2040 gezonder moet maken. Dit is de omgekeerde wereld en het resultaat van de niet-aflatende lobby van de voedselindustrie, aldus foodwatch.

Industrielobby tegen suikertaks is effectief

Uit een uitgebreid onderzoek van Follow the Money (juli 2020) op basis van onder meer interne documenten, blijkt dat de industrie eerder een suikertaks succesvol uit het preventieakkoord heeft gewerkt. De industrielobby heeft zelfs zo goed gewerkt, dat het ministerie van Volksgezondheid een suikertaks nu nog niet wil doorvoeren. Blokhuis: “Ik kies op dit moment niet voor deze maatregel omdat ik in het Nationaal Preventieakkoord andere afspraken heb gemaakt over suikerreductie.”

De Federatie Nederlandse Levensmiddelen Industrie (FNLI) dreigde eerder al: “Het Preventieakkoord is een afspraak tussen overheid, bedrijfsleven en gezondheidsorganisaties waarbij door alle partijen het commitment is gegeven om zonder wettelijke of fiscale maatregelen de stappen te zetten die nodig zijn. Mochten er nu desondanks dergelijke maatregelen genomen worden, dan is dit in strijd met de fundamenten van het akkoord.” Het Centraal Bureau Levensmiddelen (CBL) windt er ook geen doekjes om: “Als wij belemmerd worden in het uitvoeren van de afspraken die we gemaakt hebben, doordat er wettelijke maatregelen doorheen kruisen die onze werkzaamheden op een lager pitje zetten, dan moeten we terug naar onze achterban en aan hen vragen: is dit nog steeds de afspraak die we ooit hadden? Als de conclusie is: ‘Nee, want de overheid gaat verder of wil andere maatregelen nemen’, kan het zijn dat wij zeggen: ‘Dan heeft dat voor ons dus een ontbindende werking.’ Dat wil niet zeggen dat wij vervolgens helemaal niks meer doen en gaan tegenwerken, maar dat is wel de consequentie als de overheid maatregelen neemt die het preventieakkoord doorkruisen. Als de ander zich niet aan de spelregels houdt, ben je zelf vrij om je er ook niet langer aan te houden.”

Elif Stepman van foodwatch: “Het is duidelijk wie de touwtjes hier in handen heeft: de staatssecretaris heeft moeten zwichten voor de dreigementen van de voedselindustrie.” Ook de grote steden van ons land krijgen niet de suikertaks waarop ze hebben gehoopt. Eind 2019 riepen de wethouders van Amsterdam, Rotterdam en Utrecht nog op tot een suikertaks op frisdranken.

WHO waarschuwt voor lobby

In Europa werkt de suikerlobby er hard aan om effectief beleid tegen te houden, zo is eerder gebleken uit onderzoek. De lobby en zelfregulering houden effectieve maatregelen zoals een suikertaks tegen. Zo is na een lobby van suikerproducent Cosun en Land- en Tuinbouworganisatie LTO de suikertaks uit het verkiezingsprogramma van het CDA gehaald.
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) waarschuwt over dergelijke lobby: “… het is belangrijk om proactief op te treden tegen de argumenten en inspanningen van de industrie om zich te verzetten tegen de ontwikkeling en uitvoering van belastingmaatregelen of de effecten ervan af te zwakken.” 

Doet de industrie al genoeg?

In de brief richting Tweede Kamer stelt Blokhuis: “Levensmiddelenproducenten hebben zelf het aanbod gedaan om de via frisdranken geconsumeerde suikers terug te dringen. Op basis van hun eigen cijfers, liggen ze hierbij overigens voor op schema (doelstelling voor 2020 in 2019 behaald).” Uit onderzoek van het RIVM naar aanleiding van het Akkoord Verbetering Productsamenstelling - een zelfreguleringsorgaan van de voedselindustrie - blijkt een heel ander verhaal. Zowel in 2017 als in 2019 concludeert het RIVM dat er slechts “kleine stappen worden gezet om de dagelijkse inname van suiker te verlagen.”

Volgens wetenschappelijke studies zijn zelfregulering en vrijwillige verbintenissen meestal zwak, geven ze te veel bewegingsruimte, omvatten ze meestal geen sancties en zijn de meetbare effecten zeer beperkt. Extra maatregelen als een suikertaks zijn nodig om de suikergehaltes in producten echt significant naar beneden te halen. Ook Blokhuis bevestigt dit: “Ik concludeer op basis van het RIVM-onderzoek en het rapport ‘Gezondheidsgerelateerde belastingen’ dat invoeren van een vorm van belasting op suikerhoudende dranken als aanvullend effect op de huidige inzet van de Nederlandse frisdranksector zou kunnen resulteren in verminderde suikerinname via frisdranken.” 

Dit wil foodwatch

Voedselwaakhond foodwatch eist dat de Nederlandse overheid naar haar besluiten baseert op wetenschappelijk onderzoek in plaats van op de industrie, die de volksgezondheid ondergeschikt maakt aan winstbejag. Foodwatch roept consumenten en bezorgde burgers mee te doen aan haar e-mailactie ‘teken mee voor een suikertaks’.