Voedselfraude is een miljardenbusiness

Foto: Europol

Niet iedereen weet dit, maar foodwatch is in 2002 opgericht naar aanleiding van een voedselschandaal. De gekkekoeienziekte, BSE, hield heel Nederland en Europa in z’n greep. Er was toen veel mis met de transparantie van de keten, de controles en de handhaving. Dit is helaas na bijna 20 jaar hard actievoeren nog steeds het geval. Sterker nog, het is alleen maar erger geworden. 

€28 miljoen frauduleus voedsel

Voedselfraude is overal: in de supermarkt, in de horeca, in de buurtwinkel op de hoek en in voedselwebshops. De verkoop van nagemaakte, verontreinigde, vervalste en illegale levensmiddelen is een duister handeltje. Fraude met voedsel kan zeer lucratief zijn. De winsten kunnen groot zijn en de pakkans is daarentegen gering. Daarbij zijn de straffen relatief laag. Een simpele som die voedselfraudeurs ook hoogstwaarschijnlijk maken.

Op Europees niveau bestrijden onder meer Europol en Interpol voedselfraude. Deze twee instanties houden zich ook bezig met antiterrorisme en het bestrijden van internationale georganiseerde misdaad. Dat zegt wel iets over waarom juist zij nodig zijn om voedselfraude aan te pakken.

In totaal zijn vorig jaar 12.000 ton illegale en potentieel schadelijke voedingsmiddelen onderschept. Met een waarde van 28 miljoen euro! Het ging om onder meer 1,2 miljoen liter illegale wijn en drank. Ook is 320 ton potentieel ziekmakende kaas in beslag genomen. Heel goed natuurlijk, maar dit zijn alleen de zaken die aan het licht zijn gekomen. Wat is er allemaal wel niet onder de radar gebleven en onder de toonbank verkocht? Deze cijfers zijn de aflopen jaren ook nog eens gestegen. Meer inbeslagnames waarbij grotere hoeveelheden voedsel zijn betrokken.

Een partij ziekmakende kaas, foto: Europol

Voedselfraude is een serieuze overtreding van de wet. Daarnaast is er sprake van een bewuste intentie om te misleiden en consumentendeceptie, wanneer bijvoorbeeld een imitatieproduct als echt wordt verkocht. Dit mag allemaal niet en de Europese verordening over levensmiddelen (EG 178/2002) is duidelijk: de Europese lidstaten hebben de eindverantwoordelijkheid om over consumenten te waken en ze te beschermen. De omvang van de voedselfraude bewijst echter dat de politiek het probleem niet aankan... 

Telkens op de vingers tikken

Consumenten hebben het recht op transparant en onafhankelijk toezicht. Op al het voedsel dat ze consumeren, niet van slechts een deel. Foodwatch blijft falende voedselcontroles onder de aandacht brengen. Helaas zijn overheden reactief ingesteld in plaats van preventief. Iets wat de Onderzoeksraad voor Veiligheid in 2019 ook heeft geconcludeerd in een onderzoek naar de knelpunten binnen voedselveiligheid. Controle-instanties als de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) of Stichting Skal (toezichthouder van de biologische productie), lopen in de strijd tegen fraude vaak achter de feiten aan en weigeren om informatie (snel) openbaar te maken. Kijk op hier op onze website wat we de afgelopen jaren aan de kaak hebben gesteld op het gebied van voedselfraude.

‘Nu wordt het echt anders…’

Nog te vaak lijkt bij schandalen iedereen altijd van mening dat de controle echt anders moet en verbeterd, waarna men na een tijdje over gaat tot de orde van de dag. Alle aandacht voor voedselschandalen en de bijkomende beloften ten spijt: we hebben geenszins de hoop dat voedselschandalen niet meer voorkomen door te slappe regels en falende controle. Het recent door ons aangekaarte sesamzaadschandaal is hier een duidelijk voorbeeld van.

Foodwatch eist dat het eens en voor altijd verandert, want met voedselschandalen zijn grote gezondheidsrisico’s gemoeid. Zoals levensgevaarlijke salmonella in babymelkpoeder en blind-makende antivries in frauduleuze partijen wijn. Als voedselwaakhond blijven we daarom actievoeren voor betere regelgeving, meer controles en handhaving.