Nieuwsberichten 31.05.2024

Welke partij kies jij?

Stem voor beter eten! Foodwatch heeft op een rijtje gezet wat 14 politieke partijen in hun programma's voor de Europese verkiezingen hebben opgenomen over eerlijk, veilig, gezond en duurzaam voedsel.

De Europese Unie heeft van oudsher een grote rol gespeeld in het eerlijker en gezonder maken van ons voedsel en Europese voedselwetgeving heeft een onmisbare bijdrage geleverd aan onze voedselveiligheid. Het is daarom cruciaal om goed geïnformeerd naar de stembus te gaan 6 juni om een weloverwogen keuze in het stemhokje te maken, want er staat heel wat op het spel: een sterke EU die staat voor eerlijk, veilig, gezond en duurzaam voedsel kan het verschil maken (binnen én buiten Europa) en wij kunnen daar met onze stem voor zorgen! 

Voor de aankomende termijn van het Europees Parlement zijn er 720 zetels te verdelen waarvan er 31 naar Nederlandse Europarlementariërs gaan. Deze politici zitten namens een nationale partij in het Europees Parlement. De nationale partijen hebben zich op hun beurt weer verenigd in Europese fracties. 

  • Europese Conservatieven en Hervormers (ECR): SGP en JA21
  • Europese Volkspartij (EVP): CDA en CU
  • Groenen/Europese Vrije Alliantie (Groenen/EVA): GL en Volt
  • Identiteit en Democratie (ID): PVV
  • Linkse fractie (the Left): PvdD en SP
  • Renew Europe: VVD en D66
  • Progressieve Alliantie van Socialisten en Democraten (S&D): PvdA
  • De FvD heeft zich niet aangesloten bij een fractie

Wie kiest er voor beter voedsel? 

Als hulpmiddel voor in het stemhokje hebben we een analyse gemaakt van de partijprogramma’s van de volgende partijen: BBB, PVV, GL/PvdA, D66, CDA, CU, FvD, JA21, NCS, PvdD, SP, Volt, SGP en VVD. Deze partijen hebben op dit moment een zetel in het Europees Parlement of ze staan in de peilingen op één of meer zetels. We hebben de programma’s doorgelicht op de vijf punten van ons plan voor beter Europees voedselbeleid.

Ook zijn er verschillende organisaties die stemgedrag van de Europese fracties van de afgelopen termijn in kaart hebben gebracht op het gebied van verschillende voedsel-thema’s. We delen ook hun bevindingen als afsluiting.

Hoe zijn we te werk gegaan?

Het lijvigste verkiezingsprogramma is die van D66 met 99 pagina’s en de dunste is van de hand van de PVV met 8 pagina’s. We zien dan ook een groot verschil in de aandacht voor voedsel in de programma’s. PVV en FvD vermelden voedsel geen enkele keer, terwijl PvdD met 97 keer, GL/PvdA met 49 keer en BBB met 36 keer in de top 3 staan met aandacht voor voedsel. 

Opvallend is wel dat deze drie in haar opvatting over het voedselsysteem vaak diametraal tegenover elkaar staan. Pleiten PvdD en GL/PvdA voor extensivering van de landbouw en stimuleren van biologische landbouw, BBB wil intensieve landbouw niet loslaten en geen prioriteit aan biologisch geven. BBB ziet extra eisen aan landbouwsubsidies als hinder voor boeren, terwijl PvdD en GL/PvdA klimaateisen als noodzakelijke voorwaarden zien voor voedselzekerheid. Verderop valt meer te lezen over de standpunten van deze en andere partijen over de vijf punten van ons plan voor beter Europees voedselbeleid 'Europa, haal die bende van ons bord!'.

Vast staat dat partijen die weinig voedselvisie tonen in hun programma’s veel kiezers teleurstellen. De Europese barometer laat namelijk zien dat Europese burgers steeds meer belang hechten aan thema’s als toegang tot duurzaam voedsel, landbouw en dierenwelzijn. Kiezers snakken naar oplossingen voor voedselproblemen. 

Let op: wij hebben ons best gedaan, maar dit overzicht is niet compleet. Raadpleeg de verkiezingsprogramma’s voor het volledige overzicht van alle standpunten.

Wat zeggen partijen over….

Plannen voor betere lobby

Het Europees Parlement werkt nu al met een lobbyregister en transparantieregels om alle lobbyactiviteiten en lobbyisten te registeren, maar in de praktijk werkt dit register nog verre van goed.  GL/PvdA, Volt en SP pleiten dan ook voor een verplicht lobbyregister voor alle EU-instellingen, evenals D66, die het heeft over het ‘versterken van het transparantieregister’. 

GL/PvdA wil daarnaast de toegangspassen afschaffen ‘waarmee lobbyisten te pas en te onpas het Europees Parlement in- en uitlopen.’ De SP wil ‘de invloed van grote bedrijven en banken in Brussel sterk inperken.’ Zondig moet hun de toegang tot Europese instellingen worden ontzegd.

PvdD pleit ook voor onafhankelijk onderzoek als basis voor beslissingen. De industrie mag nu vaak zelf onderzoek inbrengen om bijvoorbeeld stoffen te laten goedkeuren. Dit wil PvdD stoppen. ‘De EU luistert naar onafhankelijke onderzoekers’ staat er in het programma te lezen.

Verschillende partijen zijn daarnaast voor een ‘draaideurverbod’ en ‘afkoelingsperiodes’ voor Europese politici, oftewel Europese politici mogen niet zomaar voor de industrie gaan lobbyen nadat ze uit de politiek zijn gestapt, om belangenverstrengeling tegen te gaan. GL/PvdA, CU, SP en PvdD willen hier strengere regels voor opstellen. Zo wil CU ‘een lobbyverbod voor ex-Europarlementariërs zolang ze een transitievergoeding krijgen’ en wil PvdD een lobbyverbod van 5 jaar voor Eurocommissarissen voor de bedrijfstak waar ze eerder beleid voor maakten. 

PVV, CDA, FvD, JA21, NSC, VVD en SGP vermelden niets over een lobbyregister of andere maatregelen om lobby aan banden te leggen. NSC pleitte bij de Tweede Kamerverkiezingen nog wel voor een nationaal lobbyregister, maar heeft dit punt niet opgenomen in het programma voor de Europese verkiezingen. CDA wil wel transparantie bevorderden door het ‘oprichten van een onafhankelijke autoriteit’, maar geeft niet aan wat deze autoriteit zou moeten doen.

Lobby bedrijfsleven en ngo’s: gelijke monniken, gelijke kappen?

BBB vindt dat de ‘strenge transparantieregels’ die er nu al zouden gelden voor lobby door het bedrijfsleven ‘ook voor niet-gouvernementele organisaties gaan gelden’. Maar ngo's moeten al voldoen aan bestaande lobbyregels, zoals het zich inschrijven in het lobbyregister.

BBB stelt lobby door bedrijven blijkbaar op één lijn met lobby door ngo's. Is dat terecht? Corporate Europe Observatory (CEO) heeft becijferd dat álle non-gouvernementele organisaties samen in Brussel 74 miljoen euro in kas hebben voor lobby. Dat lijkt heel wat, maar is peanuts als je bedenkt dat de kosten van alle lobbyactiviteiten in Brussel volgens Transparency International EU neerkomen op 1,8 miljard euro. Alleen al de 50 bedrijven met de grootste lobby hebben 120 miljoen euro in kas, aldus CEO. Er is dus niet bepaald sprake van gelijke grootheden, zoals de BBB stelt.

Wat wil Foodwatch? Lees hier meer over dit punt >>
 

Preventieve gezondheidszorg: nationaal terrein of zorg van de EU?

De helft van de Europeanen lijdt aan overgewicht. Niet overdraagbare ziektes kosten de EU economie circa 115 miljard euro per jaar, maar niet alle partijen zijn van mening dat preventieve gezondheidszorg een zorg van de EU is. Zo vinden de SP, NSC, BBB en de SGP dat preventieve gezondheidszorg voorbehouden is aan nationale overheden. PVV vindt overheidsmaatregelen op dit vlak sowieso betutteling. 

CDA, FvD, JA21 en VVD hebben er überhaupt weinig tot niks over opgenomen in hun programma. CDA zegt voor gezond voedsel te zijn, maar noemt geen maatregelen om dit ook te kunnen garanderen.

Naar een gezonde voedselomgeving in Europa

Nationale overheden moeten zeker niet wachten op Europa om hiermee aan de slag te gaan, de primaire verantwoordelijkheid voor een gezonde voedselomgeving ligt daar, maar de EU kan hier wél een bijdrage aan leveren.

GL/PvdA, D66, Volt en PvdD hebben maatregelen opgenomen om een gezonde voedselomgeving te creëren. GL/PvdA wil Nutri-Score verplicht invoeren en biologisch voedsel en volkskantines stimuleren. D66 wil dat de EU gezonde voedselkeuzes stimuleert en kindermarketing voor junkfood verbiedt. Ook vindt D66 dat maatregelen voor duurzaam en gezond voedsel opgenomen moeten worden in de langverwachte EU-wet voor een Duurzaam Voedselsysteem. 

PvdD heeft de meest verstrekkende maatregelen opgenomen in haar programma. Nutri-Score verplicht invoeren; limieten aan zout, suiker en vet stellen voor voedselproducten; reclame voor kinderen afschaffen, net als reclame voor fastfood en vlees en inzetten op plantaardig voedsel behoren tot de eisen van de PvdD.

CU wil wel dat de EU inzet op preventie, de partij wil roken aanpakken, maar noemt hierbij niet een gezonde voedselomgeving. 

Daarbij willen verschillende partijen dat de EU prijsbeleid gaat voeren om gezond voedsel toegankelijker te maken. Zie hiervoor ook punt 5 het garanderen van eerlijke voedselprijzen voor meer informatie hierover.

Wat wil Foodwatch? Lees hier meer over dit punt >>

De grote afwezige

Terwijl voedselmisleiding geen marginaal probleem is en het gemiddelde Nederlandse gezin circa 2000 euro per jaar kost, gaan de meeste partijen geheel voorbij aan deze kwestie. De belangrijkste wetgeving om voedselmisleiding te bestrijden is opgesteld door de EU (Food Information to Consumers Regulation - verordening 1169/2011).

Er valt echter nog veel te verbeteren aan de huidige EU-wetgeving om eindelijk serieus werk te maken van het uitbannen van voedselmisleiding. We vinden het daarom ronduit teleurstellend dat oplossingen voor dit probleem nagenoeg ontbreken in programma’s. Alleen PvdD wil een einde aan gezondheid- en duurzaamheidsclaims op verpakkingen, aldus haar programma.

Wat wil Foodwatch? Lees hier meer over dit punt >>
 

Landbouw is van oudsher een EU-thema bij uitstek. Jaarlijks gaat hier circa 60 miljard van het totale EU-budget naartoe. Er is veel te doen om de landbouw de afgelopen maanden: de pesticidereductiewet is weggestemd en de milieu-eisen van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) zijn afgezwakt. De doelen van de Green Deal om pesticide voor 2030 te halveren worden niet gehaald. Foodwatch vindt dit een kwalijke ontwikkeling en wil voor 2035 een pesticidevrije landbouw gerealiseerd hebben. Wat zeggen de partijen over landbouw in het algemeen en pesticiden in het bijzonder?

Het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB)  hervormen, maar hoe?

Het GLB zorgt sinds de jaren zestig voor inkomenssteun aan de boeren en wordt regelmatig herzien. Het huidige beleid loopt tot 2027 en onderhandelingen voor vernieuwing zijn al begonnen. Vrijwel elke partij ziet de noodzaak tot hervorming van het GLB. De manier waarop dit moet gebeuren is echter heel verschillend:

BBB wil een GLB dat ‘praktisch is en maximaal inzet op maximale benutting van alle beschikbare strategische landbouwgronden.’ Het blijft als basissteun fungeren voor boeren. ‘Voorwaarden moeten haalbaar, betaalbaar en uitvoerbaar zijn en niet in strijd met voedselzekerheid.’

PVV is tegen ‘beklemmende maatregelen’ voor boeren en tegen de Green Deal, net als FvD. SGP wil ook geen extra eisen, maar wil het GLB wel behouden als vangnet voor boeren.

NSC wil dat kleine boeren meer kunnen profiteren van subsidies, die nu vooral naar grote boerenbedrijven gaan.  De partij wil kringlooplandbouw, maar wil ook af van bepaalde regels: 'Momenteel bevat het Europese landbouwbeleid nog te veel onwerkbare en contraproductieve maatregelen met te weinig oog voor de realiteit op het erf.' NSC noemt bijvoorbeeld kalenderlandbouw.

CDA wil een GLB dat duurzame praktijken stimuleert. Het GLB moet ‘stap voor stap vernieuwd worden naar beloning voor maatschappelijke, innovatieve en groene diensten die veehouders en telers vervullen.’

JA21 wil van subsidies af omdat ze marktwerking in de weg staan (‘het GLB is protectionistisch en verstoort internationale handel’). Verder zouden de ecologische doelstellingen van de Green Deal de voedselproductie belemmeren, vindt JA21, en afgezwakt moeten worden in het GLB. 

De VVD wil op termijn ook af van de hectaresteun en het GLB langzamerhand omvormen voor duurzame landbouw. ‘De transitie naar een duurzamer productiesysteem is een beweging die stapsgewijs wordt vormgegeven en is geen revolutie,’ stelt de VVD. De VVD wil een circulair voedselsysteem waar ‘plaats is voor dierlijke productie.’ 

SP wil juist van het GLB af omdat het te kapitalistisch zou zijn. Er moet worden ingezet op regionale voedselvoorziening en ‘niet langer gericht zijn op productievergroting.’ ‘Daarom bouwen we de landbouwsubsidies op termijn volledig af waarbij de lidstaten de mogelijkheid hebben zelf nationale groene subsidies in te zetten.’

GL/PvdA wil het GLB omvormen tot ‘gemeenschappelijk voedselbeleid’ met het doel het voedselsysteem circulair te maken. De eiwittransitie moet zo ook versneld worden en de veestapel moet krimpen. Landbouwsubsidies moeten ‘vergroend worden.’ Dat wil zeggen dat subsidies bedoeld moeten zijn voor ‘biologische, natuurinclusieve en dierwaardige kringlooplandbouw, beloningen voor maatschappelijke diensten die boeren leveren en ondersteuning van een gezonde voedselomgeving.’

Ook D66 wil kringloop- en natuurinclusieve landbouw die voor 2040 klimaatneutraal moet zijn. Hier hoort een GLB bij met subsidies ‘om de landbouwtransitie naar duurzaamheid te helpen versnellen.’

CU en Volt willen ook duurzaamheidseisen verbinden aan het GLB. CU wil een ‘meer extensieve landbouwsector met een kleinere veestapel’ en wil ook inzetten op meer plantaardig voedsel. 

Er moet een nieuwe Green Deal komen, volgens PvdD, die niet de nadruk legt op economische groei maar ‘een gezond en duurzaam voedselsysteem’ . PvdD wil niet alleen klimaatneutraal worden voor 2040, maar ‘klimaatpositief’: ‘We nemen meer broeikasgassen op dan we uitstoten.’ En PvdD wil inzetten op klimaatrechtvaardigheid. PvdD wil veeteelt uitbannen en daarom ook de subsidies voor veeteelt afschaffen. Subsidies mogen alleen nog worden uitgekeerd als ze bijdragen aan ‘een duurzame, gezonde en plantaardige toekomst.’

Biologische landbouw en plantaardig voedsel

GL/PvdA, Volt en D66 willen biologische landbouw stimuleren. Hier is de PvdD het mee eens én wil daarbij volledig inzetten op plantaardig voedsel. SP wil van de intensieve, grootschalige veehouderij af en wil ‘duurzamer, kleinschaliger en diervriendelijkere veeteelt.’

BBB ziet weliswaar voordelen van biologische landbouw, maar vindt dat deze vorm van landbouw te weinig opbrengst levert en wil de focus op intensieve landbouw niet loslaten. BBB wil daarom geen beleidskeuze voor biologisch in de EU. Ook wil BBB dat productpromotie actief plaatsvindt voor Europese producten (met een ‘Made in Europe’-label) maar dit moet ‘dieet neutraal’ gebeuren, ‘met inbegrip van dierlijke proteïnen.’ Ook de VVD vindt dat ‘dierlijk en plantaardige producten op gelijke voet staan.’

Pesticiden

GL/PvdA en PvdD zijn voor afschaffing van pesticiden. CU wil pesticiden zo veel mogelijk terugdringen en wil ook dat er meer aandacht komt voor de schadelijke effecten van het cocktail-effect (stapeling van verschillende pesticiden). Net als D66, die pesticide-gebruik wil afbouwen en het voorzorgsprincipe centraler wil stellen bij de toelating van stoffen.

D66, GL/PvdA en PvdD willen een verbod op export van in de EU-verboden stoffen.

SP, PvdD, GL/PvdA en D66 willen een verbod op glyfosaat.

BBB wil dat de ‘Europese strenge toets’ voor de toelating van stoffen wordt versoepeld en ‘van hazard-based’  naar ‘risk-based’ gaat. De BBB wil tevens een snellere toelating van stoffen. Ook CDA, SGP, CU, NSC en VVD willen dat nieuwe (groene) bestrijdingsmiddelen sneller door Efsa goedgekeurd kunnen worden. Het CDA wil daartoe de capaciteit van Efsa vergroten.

Wat wil Foodwatch? Lees hier meer over dit punt >>

Eerlijke prijs voor boeren

Boeren hebben moeite om rond te komen en vrijwel alle partijen eisen dan ook een eerlijke prijs voor de boer. Vrijwel alle partijen, van links tot rechts, benadrukken hierbij ook dat boeren beloond moeten worden middels het GLB voor hun bijdrage aan natuur en maatschappij, op de PVV, JA21 en FvD na.

‘Voedsel is een mensenrecht’ 

PvdD zegt ‘voedsel is een mensenrecht’ en wil de toegang tot gezond, biologisch en plantaardig voedsel garanderen.

GL/PvdA wil inzetten op brede welvaart: de partij wil afspraken met supermarkten maken om gezond en biologisch voedsel goedkoper te maken, het minimum loon in heel Europa te verhogen en nieuwe maatregelen te toetsen aan de Europese Pijler voor Sociale Rechten. Ook D66 wil gezond voedsel betaalbaar maken. 

Ook wordt er gepleit door GL/PvdA voor experimenten met een basisinkomen. Volt pleit sowieso voor het invoeren van een basisinkomen. CU is voor een leefbaar minimumloon en wil inzetten op armoedebestrijding.

True price

Verschillende partijen willen dat maatschappelijke en milieukosten worden doorberekend in de prijs van voedsel: D66, CU en PvdD hebben dit punt opgenomen in hun programma’s. CU stelt dat ‘negatieve effecten van voedsel, zoals schade aan milieu en klimaat, in de prijs van producten moet worden meegenomen.’

Wat wil Foodwatch? Lees hier meer over dit punt >>
 

Hoe is er de afgelopen termijn gestemd door Europese fracties?

Beloftes uit verkiezingsprogramma’s worden niet altijd waargemaakt door de politieke realiteit van alledag. Informatie over stemgedrag van de Europese fracties kan dan ook helpen in het stemhokje. De EU Food Policy Coalition, waar ook Foodwatch deel van uitmaakt, heeft stemgedrag in kaart gebracht wat betreft maatregelen over een duurzaam en rechtvaardig voedselsysteem. De ngo heeft verschillende stemmingen geïnventariseerd en vervolgens in 5 thema’s gecategoriseerd. Hier vind je de verantwoording van hun methode.

Corporate Europe Observatory heeft hetzelfde gedaan door stemmingen over bestrijdingsmiddelen in kaart te brengen. Deze analyse is gemaakt in samenwerking met Friends of the Earth Europe and Pesticide Action Network Europe. Je vindt hier informatie over het stemgedrag van de Nederlandse Europarlementariërs over dit thema.

Gerelateerd nieuws

Meer foodwatch nieuws >>