Europese Rekenkamer: voedseletikettering zet consument op dwaalspoor

De Europese Rekenkamer luidt de alarmbel in een recent verschenen rapport. Voedseletiketten, bedoeld om consumenten te informeren, zijn verworden tot een instrument van misleiding en verwarring. Claims als 'gezond', 'biologisch', of 'glutenvrij' worden slim ingezet door bedrijven om producten mooier te laten lijken dan ze daadwerkelijk zijn, terwijl de EU-wetgeving achterblijft.

Het probleem? Hiaten in de wetgeving, een gebrek aan controles en boetes die nauwelijks indruk maken. Hierdoor kunnen bedrijven ongestraft producten met bergen suiker promoten als 'eiwitrijk' of ongefundeerde gezondheidsclaims maken zoals 'geeft meer energie'. Dit is niet alleen misleidend, maar ook een gevaar voor de gezondheid van 450 miljoen Europese consumenten.

Welkom in de logo- en labeljungle

Bovendien worden consumenten overspoeld met een wildgroei aan niet-gereguleerde logo’s en vrijwillige labels, van 'natuurlijk' tot 'antibioticavrij'. Dit leidt tot greenwashing en schijntransparantie, terwijl essentiële informatie zoals 'te gebruiken tot' en 'ten minste houdbaar tot' nauwelijks begrepen wordt door gebrek aan voorlichting.

Vegetariërs, veganisten en mensen met allergieën zijn extra de dupe, omdat er geen EU-brede definitie bestaat voor termen als 'veganistisch' en 'vegetarisch'. Dit beperkt hun keuzes en voedt onzekerheid. Het is in het meest absurdistisch denkbare geval momenteel wettelijk toegestaan om op een dierlijk vleesproduct het label 'vegetarisch' te plakken.

De Europese Rekenkamer roept op tot beterschap, maar wij gaan - al een tijdje - verder: strengere regels en harde sancties zijn een absolute noodzaak om voedselfraude en consumentenmisleiding te stoppen. De tijd van vrijblijvendheid is voorbij. Het is tijd dat consumenten volledige transparantie krijgen en bedrijven ter verantwoording worden geroepen.

Voor het rapport van de Europese Rekenkamer zijn wij als Europese voedselwaakhond ook geïnterviewd. We zien het rapport als een harde bevestiging van waar we al jaren voor pleiten: transparante, eerlijke en begrijpelijke consumenteninformatie. De boodschap is duidelijk: de Europese Commissie moet eindelijk werk maken van de beloofde updates van de zogeheten Food Information to Consumers (FIC)-verordening. Dat betekent een geharmoniseerd, verplicht voedingswaarde-etiket zoals de Nutri-Score op de voorkant van verpakkingen (FOPNL) voor heel Europa. Blijft de Commissie passief? Dan moeten lidstaten zelf stappen kunnen zetten om de Nutri-Score verplicht te stellen.

"Wat dit rapport zo schokkend maakt, is niet een gebrek aan kennis of capaciteit, maar een schrijnend gebrek aan politieke wil in de EU-instellingen om op te komen voor de rechten van 450 miljoen consumenten. In plaats daarvan blijven ze de belangen van een machtige voedselindustrie verdedigen," zegt Suzy Sumner, hoofd van het Brussels kantoor van Foodwatch International.

Labels met giga-impact

Voedseletiketten lijken misschien onbeduidend, maar de impact is gigantisch: ze beïnvloeden de eetgewoonten van miljoenen mensen en hebben directe gevolgen voor de volksgezondheid. Daarom stellen we ook dat er geen tijd te verliezen is! De Commissie moet ofwel de Nutri-Score verplicht maken in de hele EU, of lidstaten de vrijheid geven dit zelf te doen.

Achterstallig beleid en groeiende gezondheidscrisis

De FIC-verordening, beloofd voor 2022, is zonder uitleg van tafel geveegd. Dit is niet alleen teleurstellend, maar ook schadelijk. Consumenten blijven in verwarring door de wirwar aan etiketten, terwijl een geharmoniseerd systeem zoals de Nutri-Score bewezen effectief is. Inmiddels hanteren zes EU-landen (waaronder Nederland) en Zwitserland de Nutri-Score op vrijwillige basis. Maar dat is niet genoeg: alleen een verplicht EU-breed label kan echt impact maken.

Het rapport wijst bovendien op een ander pijnpunt: het ontbreken van voedingsprofielen die claims op ongezonde producten moeten inperken. Junkfood met claims als ‘vezelrijk’ blijft daardoor consumenten misleiden. Volgens de Claimsverordening hadden deze profielen al in 2009 moeten worden ingevoerd. Foodwatch roept de Commissie op om dit juridische gat eindelijk te dichten.