2-Minuten-info

Wat is een vrijhandelsverdrag?

Een handelsverdrag vermindert de regels en handelseisen voor het verkeer van goederen tussen landen en regio’s, met als doel dat de onderlinge handel toeneemt. De Europese Unie onderhandelt met verschillende landen en regio’s over allerlei van dit soort verdragen. De meest bekende zijn TTIP (trans-Atlantisch handels- en investeringsverdrag) waarover sinds 2013 met de Verenigde Staten is onderhandeld en CETA (Brede Economische en Handelsovereenkomst) dat de EU met Canada heeft afgesloten en dat op dit moment al deels van kracht is – zonder dat de nationale parlementen dit omstreden verdrag vooralsnog goedgekeurd hebben. De handelsverdragen die de EU wil afsluiten met een groot aantal andere landen, zoals Vietnam, Mexico, Indonesië, Japan en de Zuid-Amerikaanse Mercosur-landen (Brazilië, Argentinië, Paraguay en Uruguay) zijn minder bekend, maar bevatten veel van dezelfde elementen die bij de handelsverdragen TTIP met de VS en CETA met Canada tot terechte kritiek leidden.

Deze overeenkomsten zouden niet alleen betrekking hebben op markttoegangskwesties, zoals een toename van de export van Braziliaanse vlees naar de EU, maar ook op de harmonisatie van de regelgeving inzake consumentenbescherming, milieu en gezondheidsbescherming.

Wat is het probleem?

Verscheidene geplande vrijhandelsovereenkomsten van de EU kunnen vergaande negatieve gevolgen hebben voor de democratie, consumentenrechten, voedselveiligheid en milieubescherming. De grootste bedreiging van zulke verdragen is dat noodzakelijke verbeteringen voor milieu, dier en consument vrijwel onmogelijk worden gemaakt, omdat nieuwe regelgeving door alle handelspartners uit het verdrag moet worden goedgekeurd. Sterker nog: onderhandelaars willen dat bedrijven schadeclaims kunnen indienen als politiek beleid tot economische schade leidt. Dit betekent dat overheden het risico lopen op torenhoge ‘boetes’ als zij maatregelen voor consument, dier of milieu willen nemen.

Ondermijning van voorzorgbeginsel
Het voorzorgbeginsel wordt in de handelsverdragen waar de EU momenteel op inzet volstrekt onvoldoende geborgd. Dat kan leiden tot een forse verslechtering van de veiligheid van ons voedsel en de bescherming van milieu en volksgezondheid. Het voorzorgsbeginsel zorgt ervoor dat alleen producten zijn toegestaan die bewezen veilig zijn. Dit in tegenstelling tot het toelaten van producten tot er bewijs is dat ze schadelijk zijn.

Grote invloed bedrijfsleven op wetgeving
Veel geplande handelsovereenkomsten voorzien in de oprichting van commissies die bedoeld zijn om ingrijpende wijzigingen in bestaande regels en in het handelsakkoord aan te brengen - zonder toezicht of democratische controle door parlementen. Soortgelijke mechanismen in de CETA-overeenkomst zijn het onderwerp van een grondwettelijke klacht in Duitsland. Bovendien blijft de EU inzetten op geschillenbeslechtingsclausules tussen investeerders en staten (ISDS/ICS); een soort parallel rechtssysteem dat bedrijven in staat stelt regeringen te vervolgen voor de wetgeving die zij instellen.

Achter gesloten deuren
Deze politieke onderhandelingen vinden achter gesloten deuren plaats. Lobbyisten van grote industrieën zitten hierbij aan tafel en praten rechtstreeks mee over belangrijke onderwerpen als de toekomstige normen op gebied van milieu, dierenwelzijn en consumentenrechten. De onderhandelingen worden gevoerd door niet-gekozen ambtenaren. In de meeste gevallen zijn zelfs de onderhandelingsmandaten niet openbaar gemaakt. Bij het afsluiten van de verdragen worden nationale parlementen bovendien buitenspel gezet.

Wat betekent dit voor jou?

Op dit moment worden Europese burgers zoals jij en ik, beschermd tegen ongezond en onveilig voedsel dankzij het ‘voorzorgsbeginsel’: als er gegronde verdenkingen zijn dat een product schadelijk is, wordt het verboden. Door vrijhandelsverdragen wordt dit principe ondermijnd. Zo mag een product in de VS verkocht en gebruikt worden, tenzij keihard bewezen is dat het schadelijk is.

Ook andere Europese regels voor voedselkwaliteit en -veiligheid kunnen dankzij vrijhandelsverdragen onderuitgehaald worden door de voedingsindustrie. De ruimte voor verbeteringen wordt minimaal of zelfs nihil: elke milieu- of gezondheidsmaatregel moet door alle handelspartners worden goedgekeurd. In dat hele proces hebben jij en ik geen inspraak, in tegenstelling tot het bedrijfsleven.

Wat wil foodwatch?

Internationale handel moet ten goede komen aan de behoeften van mensen, niet in de eerste plaats aan de belangen van multinationals. Economische belangen mogen nooit voor de belangen van consumenten en het milieu gaan. foodwatch eist dat eventuele handelsverdragen voldoen aan strenge internationale normen voor consumentenbescherming, en dat deze normen bovendien voortdurend aangescherpt kunnen worden. Oftewel: de internationale handel moet zich aanpassen aan nieuwe en strengere normen om consumenten te beschermen. Niet andersom.

De lopende onderhandelingen voldoen hier niet aan, en moeten worden stopgezet. De EU moet een nieuw handelsbeleid ontwikkelen dat het algemeen belang boven bedrijfswinsten stelt.

De toekomstige handelsovereenkomsten van de EU moeten niet alleen garanderen dat wetten en normen die onder andere consumenten beschermen door de handelsverdragen niet worden verlaagd, maar ook dat we alle mogelijkheden behouden om de normen en regels in de toekomst aan te scherpen. Dit soort regelgeving mag niet worden bepaald door commissies van ambtenaren, en mag niet zoveel ruimte bieden aan de lobby van het bedrijfsleven. Het voorzorgbeginsel moet altijd geborgd worden in handelsakkoorden.

Nationale parlementen en het brede publiek moeten worden betrokken bij de onderhandelingen over de internationale handelsovereenkomsten van de EU. De onderhandelingsmandaten moeten openbaar worden gemaakt en worden goedgekeurd door het Europees Parlement én de parlementen van de lidstaten. Pas als alle lidstaten akkoord zijn gegaan met een handelsverdrag mag het in werking treden, geen moment eerder.

Laatste update 19 Februari 2018

Kom in actie en help mee

Met jouw hulp kan foodwatch scherp en alert blijven, zodat consument en milieu niet de dupe worden van dit soort geheime onderhandelingen. Handelsverdragen mogen geen vrijbrieven worden voor de industrie.

Wil jij ook dat het onderhandelingsproces transparant is, en alle belanghebbenden inspraak krijgen? Doe dan een bijdrage aan onze campagnes! Jouw hulp is onmisbaar: wij zijn 100% subsidievrij en accepteren geen giften van voedselbedrijven. Word nu donateur!