De overheid wil ‘nagenoeg geen residuen’ van pesticiden op land- en tuinbouwproducten, maar dat schiet niet op bij fruit. Uit cijfers van de NVWA over 2021 blijkt dat 9 van de 10 geteste fruitproducten bestrijdingsmiddelen bevatten: gemiddeld maar liefst 4 residuen per product. Van de soorten vers fruit die door kinderen het meeste worden gegeten in Nederland komen mandarijnen en sinaasappelen in 2021 het slechtste uit de bus. Er is door de NVWA geen enkele keer opgetreden bij acute gezondheidsrisico's bij appelen, sinaasappelen en tafeldruiven. Het fruit is niet uit de handel gehaald. Ook zijn er verboden middelen gevonden op appelen en peren van Nederlandse bodem, zonder opvolging om vast te stellen of het daadwerkelijk om illegaal gebruik ging. Deze resultaten komen uit ons nieuwe onderzoek naar residu-cijfers van groente en fruit van de NVWA over 2021.
Vervuiling en gezondheidsrisico’s in 2021: geen handhaving
Van het top-10 fruit dat door kinderen het meeste wordt gegeten in Nederland, staan mandarijnen en sinaasappelen in 2021 bovenaan als meest vervuilde kinderfruit met gemiddeld rond de 5 bestrijdingsmiddelen per monster. Daarna volgen tafeldruiven, aardbeien, appelen en peren met gemiddeld ongeveer 4 verschillende soorten gifresten.
De NVWA had in 2021 moeten optreden toen er te veel van de insecticide flonicamid werd gevonden op appelen en uit de analyse ook een acuut gezondheidsrisico kwam. Dit heeft de NVWA verzuimd. Campaigner bij Foodwatch Anke Bakker: “Dit zijn zorgwekkende bevindingen. Zeker voor kinderfruit willen we er vanuit kunnen gaan dat het veilig is om te eten. Gevaarlijke vervuiling moet direct uit de handel worden gehaald.”
Er was vaker sprake van een gezondheidsrisico, in totaal nog 4 keer bij sinaasappelen en tafeldruiven. De NVWA heeft ook hier niet opgetreden, omdat zij pas in actie mag komen als óók de wettelijke limiet is overschreden (een maximale residu limiet -MRL- per pesticide). In de praktijk komen deze limieten niet altijd overeen met de normen voor gezondheidsrisico’s. Dit komt doordat aangescherpte gezondheidsnormen niet snel genoeg worden vertaald in nieuwe wettelijke normen waarop kan worden gehandhaafd. Het duurt soms wel langer dan een jaar. Hierdoor blijft voedsel in omloop dat aan wettelijke normen voldoet maar alsnog gevaarlijk kan zijn voor de gezondheid.
Illegale pesticiden op appelen en peren van Nederlandse bodem?
Bij 7 van de 483 metingen werd een residu van een middel aangetroffen dat verboden is in de Europese landbouw. Dit is helaas toegestaan als het gaat om geïmporteerde producten, dan gelden er speciale wettelijke limieten (MRL's). Echter bij 4 appelmonsters en 1 perenmonster ging het om producten van Nederlandse bodem, wat illegaal gebruik van middelen kan hebben betekend. Hiervan bevatten 4 monsters resten van een gifstof met zogenaamde CMR classificatie: ze zijn kankerverwekkend, beschadigen het DNA of werken reproductieverstorend. Er is in deze gevallen geen onderzoek ingesteld door de NVWA. De NVWA kan alleen in actie komen als de MRL van het verboden middel wordt overschreden of als illegaal gebruik direct bij de teler wordt geconstateerd. Dit vinden wij onacceptabel. Bij het vermoeden van illegaal gebruik van landbouwgif zou standaard onderzoek moeten plaatsvinden.
Foodwatch voert ook al lange tijd campagne tegen het feit dat pesticiden die verboden zijn in EU-landbouw wel weer via import op ons bord terugkomen. De situatie is nog schrijnender: in EU-lidstaten worden deze verboden middelen nog altijd geproduceerd voor de export naar andere werelddelen. Dit betekent dat EU-lidstaten eraan meewerken dat arbeiders in de land- en tuinbouw buiten de EU nog altijd worden blootgesteld aan bewezen schadelijke middelen en dat de gifresten vervolgens alsnog worden geconsumeerd door Nederlanders. Ruim 79.000 mensen stuurden een protestmail via de e-mailactie van Foodwatch aan pesticidenproducenten Bayer, BASF en Syngenta om hiermee te stoppen en riepen de Europese Commissie op om een exportverbod in te stellen. Heb jij nog niet getekend? Hier vind je de actiepagina.
Supermarkten nemen te weinig verantwoordelijkheid
Een aantal supermarkten heeft in het verleden eisen gesteld over het maximaal aantal residuen dat er in vers fruit mag zitten. ALDI en LIDL hanteren een maximum van 5 en Albert Heijn legt de limiet op 3 bestrijdingsmiddelen per versproduct*. Foodwatch vindt dat alle supermarkten zulke afspraken moeten maken met telers, met daarbij als doel om landbouwgif helemaal te verbannen.
Bovendien roepen wij supermarkten op om in de winkel bij de schappen actief te communiceren over het (gebrek aan) beleid rondom pesticiden. Anke Bakker: “Welke eisen stellen supermarkten qua teelt en residuen? De consument heeft recht op deze informatie, om een weloverwogen keuze kunnen te maken.”
*Update april 2023: uit onderzoek van Radar blijkt datAlbert Heijn geen maximale aantallen meer hanteert. De ALDI is voornemens vanaf juli 2023 hun maximum ook door te trekken naar gedroogd fruit, inclusief rozijnen.
Aanpak bij de bron: landbouw zonder pesticiden
Duidelijk is dat vers kinderfruit nog steeds niet schoon te noemen valt, ondanks alle op papier gestelde ambities van de overheid om het pesticidengebruik te verminderen en om te komen tot ‘nagenoeg geen residuen’ op land- en tuinbouwproducten. Eerder dit jaar presenteerden wij het rapport ‘Locked-in pesticides’ over hoe de Europese landbouw gevangen zit in het destructieve pesticidensysteem en wat ervoor nodig is om uit deze houdgreep te komen. In het rapport wordt een exit-strategie beschreven per gewas waarmee het mogelijk is om in 2035 helemaal pesticidenvrije landbouw in de EU te realiseren. Daarvoor is drastische hervorming van Europees en nationaal landbouwbeleid nodig. Lees hier meer over het rapport en onze strategie naar pesticidenvrije landbouw.
