Oproep: geen btw op groente en fruit

1 op de 2 volwassenen in Nederland, en ruim 15 procent van de kinderen, heeft overgewicht of obesitas. Deze percentages zijn nog hoger voor mensen met een laag inkomen. Na jarenlang vooral op voorlichting of educatie te hebben ingezet, wil het kabinet eindelijk ook concrete maatregelen nemen om overgewicht te bestrijden: in het regeerakkoord van Rutte IV werden een suikertaks en een btw-nultarief op groente en fruit aangekondigd. Helaas is het na het verschijnen van een kritisch rapport niet meer zeker of het kabinet het nultarief op groente en fruit gaat doorzetten. Maar uitstel of afstel is zeer onverstandig. Een btw-verlaging op groente en fruit is effectief, uitvoerbaar en er is maatschappelijk draagvlak voor. Met 91 procent steun onder de bevolking is de maatregel het meest populaire voorstel uit het regeerakkoord.

De afgelopen 2 decennia is fruit en groente gemiddeld 40 procent duurder geworden, terwijl suiker meer dan 20 procent goedkoper werd. Recent onderzoek van de UvA laat zien dat bijna de helft van de inwoners van Amsterdam met een laag inkomen in financiële en materiële zin onvoldoende toegang heeft tot gezond eten. Ruim de helft van deze groep heeft niet altijd voldoende geld om een gezonde maaltijd op tafel te zetten, en 2 op de 5 geven aan minder te eten of een maaltijd over te slaan omdat er niet genoeg geld is. De respondenten gaven aan gezond te willen eten, maar dat dan wel de kosten omlaag moeten. Een herkenbaar beeld voor heel Nederland.

Appeltje-eitje dus, zou je denken. Maar in plaats van snelheid te maken, wilde het kabinet eerst meer onderzoek laten doen. De uitkomsten daarvan zijn teleurstellend. Want in plaats van hun licht op te steken bij internationale koplopers op dit gebied, blijven de onderzoekers al steken bij de vraag wat precies verstaan moet worden onder groente en fruit. Ze betwisten vervolgens of het wel een effectieve maatregel is, en ze wijzen op het mislopen van btw-inkomsten.

Wat moet het kabinet nu met de uitkomsten van dit onderzoek doen? Wat ons betreft is dat duidelijk: schuif deze hete aardappel niet langer van het bord. Hak zo snel mogelijk een knoop door over welke artikelen wel en niet onder de wet vallen, en voer deze zo snel mogelijk in. Het is altijd al een politieke keuze geweest welke producten onder welk btw-tarief vallen: zo valt konijnenvoer onder het hoge tarief en caviavoer onder het lage tarief. Dan moet het toch ook mogelijk zijn om duidelijke keuzes te maken bij de afschaffing van btw op bijvoorbeeld onbewerkte groente en fruit.

Zijn de zorgen over de effectiviteit van de maatregel terecht? Nee. Wetenschappers houden doorgaans graag een slag om de arm, maar in dit geval is er consensus: prijsmaatregelen op voeding zijn effectief. Zo liet bijvoorbeeld een Nederlandse studie waarin mensen een half jaar lang 50 procent korting kregen op groente en fruit zien dat dit leidde tot een significante stijging van de aankopen van deze gezonde voedingsproducten, terwijl een educatief programma geen effecten liet zien. Ook onderzoeken van de Wereldgezondheidsorganisatie laten zien dat prijsverlagingen op gezonde producten echt bijdragen aan de consumptie ervan, een effect dat toeneemt als deze samen met de suikertaks wordt ingevoerd.

Natuurlijk, deze maatregel alleen is niet genoeg om alle Nederlanders op een gezonder gewicht te krijgen. We moeten toewerken naar een gezond voedselsysteem, waarbij gezonde voeding beter bereikbaar en betaalbaar is dan ongezonde voeding. Deze prijsmaatregel is een belangrijke stap op weg naar zo'n systeem. Een stap die mensen met een kleine beurs echt gaat helpen.

Wij roepen het kabinet daarom op om een voorbeeld te nemen aan landen zoals Spanje, Slowakije en het Verenigd Koninkrijk die de invoering van btw-verlaging op groente en fruit recent probleemloos en met resultaat hebben doorgevoerd. De gezondheidswinst die deze maatregelen op termijn opleveren, vertaalt zich in meer levensgeluk, lagere zorgkosten van een gezondere bevolking, hogere arbeidsparticipatie en minder arbeidsongeschiktheid. En van die winst profiteren we in Nederland allemaal, niet alleen de schatkist en de producenten van bewerkt voedsel! Appeltje-eitje.

Ondertekend door

Gemeenten

*Marjolein Moorman, wethouder Onderwijs, Jeugd, Armoedebeleid en Schuldhulpverlening, waarnemend wethouder Zorg, gemeente Amsterdam *(penvoerder)
Leon Meijer, wethouder Jeugd, Financiën, Food, Publieke gezondheid en Wonen , gemeente Ede
Maud Hulshof, wethouder Economie, Voedsel, Cultuur en Circulariteit, gemeente Wageningen
Gert-Jan Kats, burgemeester, gemeente Veenendaal
Bennie Wijnne, wethouder Ruimtelijke Ordening, Wonen, Plattelandsontwikkeling en Regionale Samenwerking, gemeente Barneveld
Gerard Renkema, burgemeester, gemeente Nijkerk
Hans van der Pas, burgemeester, gemeente Rhenen
Gerard van Deelen, wethouder Economie, Cultuur, Verkeer en Voedsel, gemeente Scherpenzeel
Petra Doornenbal, burgemeester, gemeente Renswoude
Faouzi Achbar wethouder Welzijn, Samenleven, Sport en Digitale Inclusie, gemeente Rotterdam
Robbert Berkhout wethouder Klimaat en energie, Economie, Vergroenen en openbare ruimte, en dierenwelzijn, gemeente Haarlem
Eelco Eerenberg - wethouder Volksgezondheid, gemeente Utrecht
Mariëlle Vavier - wethouder Armoede, inclusie en Volksgezondheid, gemeente Den Haag
Jesse Luijendijk - Dierenwelzijn, Openbare ruimte, Klimaatadaptatie, Circulaire grondstoffen, Biodiversiteit en Natuur, gemeente Almere

Organisaties

Ton Coenen, algemeen directeur GGD GHOR Nederland
René Verhulst, voorzitter Regio Foodvalley
Astrid Nielen, voorzitter AJN Jeugdartsen Nederland
Dr. Karine van ’t Land, arts Maatschappij + Gezondheid, voorzitter KAMG
Lea Bouwmeester, voorzitter Federatie voor Gezondheid
Alliantie Voeding in de Zorg
drs. Diena Halbertsma, voorzitter Alliantie Voeding voor de Gezonde Generatie
Transitiecoalitie Voedsel
Nederlandse Vereniging van Mondhygiënisten
Jeroom Remmers, directeur True Animal Protein Price Coalition (TAPP Coalitie)
S. Baan, Directeur Publieke Gezondheid GGD West-Brabant
Annette S. de Boer, Directeur Publieke Gezondheid GGD Haaglanden
Dr. A.M.P.M. Bovens, Directeur Publieke Gezondheid, GGD Zuid Limburg
Samantha Dinsbach, Directeur Publieke Gezondheid GGD Twente
Yvonne van Duijnhoven, Directeur Publieke Gezondheid, GGD & GGD GHOR Rotterdam-Rijnmond
Joke Gaemers, Directeur Publieke Gezondheid en Veiligheid GGD Zeeland
Sjaak de Gouw, Directeur Publieke Gezondheid GGD Hollands Midden
H.E. Jeurissen-Meussen, Directeur Publieke Gezondheid GGD Brabant-Zuidoost
M.S. Kleefstra, Directeur Publieke Gezondheid GGD Fryslân
Hans Kox, Directeur Publieke Gezondheid GGD Drenthe
Rik van der Linden, Voorzitter GGD Zuid-Holland Zuid
José Manshanden, Directeur Publieke Gezondheid, GGD Amsterdam
Moniek Pieters, Directeur Publieke Gezondheid, GGD Gelderland-Zuid
Nicolette Rigter, Directeur Publieke Gezondheid GGD regio Utrecht
Astrid Schulting, directeur Publieke Gezondheid GGD IJsselland
A.R.J. Stumpel, Directeur Publieke Gezondheid GGD Gooi en Vechtstreek
Bert van de Velden, Directeur Publieke Gezondheid Kennemerland GGD Kennemerland
Foodwatch
Marjon Bachra, directeur/bestuurder JOGG
Wouter Bos, CEO Coöperatie Menzis
UNICEF Nederland
Janine Luten, algemeen directeur, GroentenFruit Huis
Frederic van Kleef, managing director Aletta Jacobs School of Public Health

Wetenschappers en Artsen

Prof. Dr. Ir. Joline W. J. Beulens, Hoogleraar epidemiologie van leefstijl en cardiometabole aandoeningen. Amsterdam UMC, locatie Vrije Universiteit
Dr. Maurits de Brauw, bariatrisch chirurg Spaarne Gasthuis
Prof. Dr. Ir. Ingeborg A. Brouwer, Afdeling Gezondheidswetenschappen, Vrije Universiteit Amsterdam
Prof. dr. Erik Buskens, Hoogleraar HTA UMCG en FEB RUG
Prof. Dr. Semiha Denktaş Erasmus Universiteit Rotterdam
Dr. Ir. Coosje Dijkstra, Universitair Docent Vrije Universiteit
Sanne Djojosoeparto MSc, Postdoctoraal onderzoeker, leerstoel groep Consumptie en Gezonde Leefstijl, Wageningen University & Research
Prof dr. E. R. Engelen, Hoogleraar Financiële Geografie, Faculteit Maatschappij- en Gedragswetenschappen, Universiteit van Amsterdam
Prof. dr. Oscar H. Franco, FESC, FFPH UMC Utrecht
Luc Hagenaars, PhD, University of California San Francisco
Dr. Jutka Halberstadt, universitair docent kinderobesitas, Vrije Universiteit Amsterdam
Prof. dr. Jochen O. Mierau, Rijksuniversiteit Groningen, Universitair Medisch Centrum Groningen, Lifelines
Dr. Carlijn Kamphuis, afdeling Interdisciplinaire Sociale Wetenschap, Universiteit Utrecht
Prof. dr. Jessica Kiefte-de Jong, Population Health, Leids Universitair Medisch Centrum
Dr. F. Kreier, Kinderarts OLVG, expertisecentrum kinderobesitas Hersenonderzoeker
Prof. Dr. Stef P.J. Kremers, Hoogleraar Gezondheidsbevordering, Faculty of Health, Medicine and Life Sciences, Maastricht University
Dr. Herman Lelieveldt, Jean Monnet Chair Europees Voedselbeleid, University College Roosevelt
Prof. dr. Frank J. van Lenthe, Hoogleraar Sociale Epidemiologie, Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg, Erasmus MC Rotterdam
Dr. Joreintje (J.D.) Mackenbach, Amsterdam UMC
Mary Nicolaou, PhD, Assistant Professor Department of Public and Occupational Health, Amsterdam UMC, locatie Vrije Universiteit
Dr. Maartje Poelman, Associate Professor, leerstoel groep Consumptie en Gezonde Leefstijl, Wageningen University & Research
Dr. Carry M. Renders, Universitair Hoofddocent, Gezondheidswetenschappen, VU
Prof. dr. mr. Anniek de Ruijter, Hoogleraar Gezondheidsrecht en -beleid, Law Centre for Health and Life, Universiteit van Amsterdam
Prof. Dr. Ir. J.C. Seidell, Vrije Universiteit Amsterdam
Dr. Maartje M. van Stralen, Universitair Hoofddocent Gezondheidswetenschappen, Vrije Universiteit Amsterdam
Prof. Dr. Karien Stronks, hoogleraar public health, Amsterdam UMC
dr. J. M. Stuber, Amsterdam UMC locatie Vrije Universiteit Amsterdam
Prof. mr. Brigit Toebes, Aletta Jacobs School of Public Health
Prof. Dr. Emely de Vet, Hoogleraar Consumptie en Gezonde Leefstijl, Wageningen University and Research
Dr. Wilma Waterlander, Universitair Docent, Amsterdam UMC
Prof. Dr. Niek de Wit, UMC Utrecht