Verboden gifstoffen vanuit Rotterdam naar Brazilië en weer terug op ons bord?

Op donderdag 13 juni 2024 was op NPO 2 de boeiende uitzending ‘de gifboemerang’ te zien van het journalistieke programma Argos. Hierin wordt uitgelegd hoe de handel in verboden pesticiden vanuit Europa al jarenlang een ondoorzichtige praktijk is. Hoeveel tonnen illegaal gif er nou precies in Europa uit de fabrieken rolt en de grenzen over worden gevoerd is moeilijk vast te stellen. Maar Argos draaide de boel om en besloot naar de import van een land buiten de EU te kijken: ze vroegen de handelgegevens van Brazilië op. Daaruit bleek dat de rol van Nederland bij handel in verboden pesticiden veel groter is dan gedacht. Zie voor meer informatie het artikel van Argos.

Vanuit Rotterdam werd in 2022 alleen al in totaal 6000 ton in de EU verboden pesticiden verscheept naar de haven van Santos, bij Säo Paulo. Terwijl volgens de Europese gegevens Nederland in dat jaar slechts één verboden pesticide naar Brazilië zou hebben geëxporteerd en veel minder: 1240 ton van de gevaarlijke stof propargite.

Een schandalige praktijk wat Foodwatch betreft. Het gaat namelijk niet voor niets om verboden stoffen: landbouwgiffen die zo gevaarlijk zijn voor de gezondheid of voor het milieu dat Europa heeft bepaald dat het niet op onze velden en ons voedsel gebruikt mag worden. Maar deze verboden stoffen mogen dus wel nog steeds in Europa worden gemaakt voor de export.

De grote gifroute

Gifstoffen die voor Europees gebruik zijn verboden, mogen hier wel worden gemaakt en worden geexporteerd en komen terecht bij boeren in landen waar de overheid de volksgezondheid en natuurbescherming nog minder serieus neemt dan Europa. Foodwatch vindt het een schending van mensenrechten door de EU om zich niet te bekommeren om de mensenlevens buiten de unie. En met ons ruim 81.000 foodwachers die allemaal meededen met onze mailactie om een exportverbod te eisen!

In 2020 leek het exportverbod even binnen handbereik toen de Europese Commissie aankondigde om met maatregelen te komen. Maar het aangekondigde verbod werd voorbereid en is daarna in een doodse stilte gehuld geraakt. En al die tijd is de productie en export dagelijkse praktijk en zet Europa de gezondheid van boeren en van de natuur in andere werelddelen op het spel.

Verboden giffen belanden ook weer op ons bord

Via import uit landen buiten de EU is het mogelijk dat consumenten in Europa alsnog in aanraking komen met schadelijke verboden stoffen. Dit vinden wij onbestaanbaar, want met deze giffen zou geen enkel risico genomen moeten worden. Voor Argos doken wij in de residu-data van de NVWA die wij jaarlijks analyseren. En omdat we uit onderzoek in 2023 weten dat Nederland in 2021 op de 5e plaats stond van EU-landen die een bepaalde groep verboden pesticiden (neonicotinoïden) exporteerde (1.695 ton gif werd vanuit ons land geëxporteerd naar o.a. Cuba en Zambia), hebben we eerst deze gifresten onder de loep genomen.

Neonicotinoïden

En wat blijkt? Uit ons onderzoek naar de test-resultaten van de NVWA over 2022 volgt dat er regelmatig resten van verboden pesticiden uit de groep neonicotinoïden (Imidacloprid, Thiamethoxam, Clothianidin, Thiacloprid, Dinotefuran en Nitenpyram) zijn gevonden bij controles in de groothandel, op de markt en supermarkten. Het vaakst kwam dit voor bij graanproducten. Op 16% van de monsters van graanproducten kwam een of meer van deze verboden stoffen uit de test. Na granen volgden kruiden (op 14% van de producten) en daarna groente (op 8%). Specifiek waren koffie uit Brazilië (bij 82% van de 11 metingen; gemiddeld 1,9 soorten gifresten, maximaal 3 per meting) en okra’s uit India (bij 80% van de metingen; gemiddeld 0,8 en maximaal 1 per meting) het meest vervuild met pesticiden uit de groep neonicotinoïden.

Er zitten dus gifresten van verboden middelen op producten in de Nederlandse winkels. En dit mag. Sterker nog: voor veel producten geldt dat er een maximale residu limiet (MRL) mag gelden specifiek per verboden middel. Zo is het bijvoorbeeld ‘gewoon’ toegestaan om in een supermarkt in Nederland een abrikoos te verkopen waar maximaal 0,50 mg/kg van het verboden en gevaarlijke middel Thiacloprid op zit. Voor groene munt is deze MRL voor Thiacloprid vastgesteld op 5,00 mg/kg. Foodwatch vindt dat de toegestane hoeveelheid nul zou moeten zijn. Thiacloprid staat bekend als mogelijk kankerverwekkend (Carc 2) en reproductieverstorend (Repr 1B).  Vanwege deze laatste classificatie is het sinds 3 februari 2021 niet meer in de Europese landbouw toegestaan.  Maar in 2022 werd er wel een legale hoeveelheid resten van Thiacloprid gevonden op abrikozen bij de Plus, de Boni, de Coop, de Dekamarkt/Dirk, de Poiesz en de Spar. In alle 6 gevallen blijkt het uit de data van de NVWA onbekend uit welk land de abrikozen vandaan kwamen.

Onderste steen boven uit data 2023

Ook dit jaar hebben we de meest recente residu-data van de NVWA opgevraagd, dat gaat over 2023. Recent kwam alle informatie bij ons binnen en zijn we direct aan de slag gegaan met ons onderzoek. We willen de onderste steen boven over illegale gifresten op ons voedsel, dus hier kun je van ons binnenkort meer van verwachten!

We doken alvast speciaal voor Argos in de data over de landbouwgiffen propargiet en cyproconazole, omdat uit de handelsdata van Brazilië bleek dat deze stoffen vanuit Rotterdam naar de haven van Santos, bij Säo Paulo, waren verscheept. In 2023 zijn er helaas ook resten van deze pesticiden aangetroffen op voedsel in Nederland.

Propargiet

Resten propargiet werden twee keer gevonden op sinaasappelen uit Egypte, op aardbeien uit Oekraine (1x), chilipepers uit India (1x), kousenband uit India (1x), okras uit India (1x) en twee keer op thee (uit India en uit China). Vooral de sinaasappelen en de thee sprongen eruit door de vele verschillende, vaak in de EU illegale, bestrijdingsmiddelen. Een van de metingen Egyptische sinaasappels wees zelfs op 11 soorten gifresten, waarvan 4 illegaal en 3 mogelijk kankerverwekkend (inclusief de propargiet, zowel illegaal als verdacht kankerverwekkend). Andere opvallende was de meting Indiase thee: naast propargiet kwamen er nog 23 andere bestrijdingsmiddelen uit de test naar boven, waarvan 9 zelfs de maximale residu limiet overschreden, 18 illegaal zijn in de EU en 1 tot de meest toxische stoffen behoort (CMR1).

Cyproconazole

Ook resten van het middel cyproconazole zijn in 2023 door de NVWA gedetecteerd, bij grenscontroleposten: op bonen uit Bolivia, bij chilipepers uit Kenia (1x), bij komijn uit India (1x), rijst herkomst onbekend (1), sojaolie herkomst onbekend (1x), sperziebonen uit Kenia (1x). Opmerkelijk was een meting op chilipepers uit Kenia. Residu van cyproconazool werd hierop samen met 10 andere gifresten aangetroffen. Naast cyproconazool blijken er nog 4 illegale stoffen te zijn aangetroffen. De meting met komijn was helemaal stuitend: met 35 verschillende bestrijdingsmiddelen, waarvan 14 soorten boven de maximale residu limiet uitkwamen, 18 zijn illegaal in de EU en 4 behoren tot de meest toxische stoffen (CMR1).

Hier vind je het nieuwsartikel van Argos >>

Waarom maken wij ons zorgen over gifcocktails?

Mag dit allemaal gewoon, zoveel soorten gifresten bij elkaar? Wordt daar dan niet op gecontroleerd? Er is wel wetgeving die bepaalt hoeveel residu er maximaal mag achterblijven op voedingsmiddelen, maar deze regels en bijbehorende rekenmethoden zijn volgens ons ontoereikend om de consument goed te beschermen. Zo wordt er geen rekening gehouden met stapeleffecten wanneer er residuen van allerlei verschillende soorten pesticiden op een product zijn achtergebleven. Lees hier meer.

Benieuwd naar het vervolg voor een compleet beeld over wat er aan illegaal landbouwgif is gevonden op ons voedsel in 2023?

>> schrijf je dan in voor de nieuwsbrief.