Meer informatie

Mooi evenement, maar nuttig?

Het Nationaal Schoolontbijt is een evenement dat veel mensen aanspreekt. Scholen, burgemeesters, Tweede Kamerleden en zelfs het Koninklijk Huis, ze helpen kinderen graag aan een goed ontbijt. Logisch, want het idee heeft postgevat dat heel veel kinderen 's morgens zonder ontbijt de deur uitgaan. Maar dat blijkt mee te vallen: 4 tot 7 procent van alle kinderen ontbijt niet, de rest wel. De organisatie van het Nationaal Schoolontbijt gebruikte andere cijfers en stelde dat één op de zes kinderen wel eens niet ontbijt.

foodwatch vindt goed en gezond eten voor kinderen ontzettend belangrijk. Immers, in Nederland is één op elke zeven kinderen te dik. Zet je veertig kinderen en jongeren bij elkaar dan lijdt gemiddeld één van hen aan obesitas of ernstig overgewicht. Alle reden dus om kinderen zo jong mogelijk een gezond eetgedrag aan te leren. Want ben je als kind te dik, dan is de kans groot dat je als volwassene ook te zwaar bent. En hoe ouder we worden, hoe groter de gewichtproblemen: 41 procent van alle Nederlanders kampt met matig of ernstig overgewicht. Kom in actie>>

Waar is het fruit?

De hoofdboodschap van het Nationaal Schoolontbijt is: ontbijt met brood. Niet gek misschien, want de organisator is het Voorlichtingsbureau Brood. Maar is dit ook de boodschap die kinderen en hun ouders nodig hebben? Nee, constateert foodwatch. Veel kinderen ontbijten wel met brood. Maar slechts 8 procent van alle basisschoolleerlingen krijgt genoeg groente binnen en niet meer dan 28 procent eet voldoende fruit. Waarom staan er dan geen banaantjes, mandarijntjes of tomaatjes op de tafels?

Juist daarom gooit foodwatch de knuppel in het populaire hoenderhok: het Nationaal Schoolontbijt bood de afgelopen jaren geen goed en gezond ontbijt. Wat zat er in 2013 in het feestelijk gepresenteerde ontbijtpakket? Zie de tabel hieronder.

Venz, ERU en Appelsientje waren echter wel de sponsors van het Nationaal Schoolontbijt 2013. Zij leverden de producten voor het ontbijtpakket en bepaalden zo wat een 'gezond' ontbijt is - niet de ouders of de school. Maar de bedrijven doen dit niet voor niets. Hun gespecialiseerde kindermarketeers weten als geen ander hoe belangrijk het is om kinderen al heel jong aan een merk te binden. Met leuke cartoons (Jimmy de muis van ERU), smeerdiploma's (Blue Band) en online games, E-cards en raadsels op hun eigen, of populaire spellensites (Boterham in de rimboe van Venz op spelle.nl) slagen ze daar aardig in.

Kinderen zijn in de afgelopen decennia uitgegroeid tot een zeer belangrijke doelgroep voor voedselfabrikanten. Speciale kindermarketeers volgen kinderen online, scannen hun gedrag, schakelen psychologen in en stellen zo gedetailleerd mogelijke, persoonlijke kindprofielen samen. Gewapend met die kennis promoten ze vooral ongezonde producten; 85 procent van de kinderproducten in supermarkten is te vet, te zout of te zoet.

Natuurlijk willen voedselbedrijven niet bekend staan als veroorzakers van overgewicht. Ze wijzen daarom voortdurend op de eigen verantwoordelijkheid van kinderen en hun ouders, en sponsoren activiteiten die een gezonde levensstijl bevorderen, zoals sportevenementen en het Nationaal Schoolontbijt. Maar onderzoeken laten zien dat de hoofdoorzaak van de stijgende obesitascijfers het ongezonde voedselaanbod is, in combinatie met een kindermarketing waar ouders én kinderen nauwelijks omheen kunnen.

Open schooldeuren voor kindermarketing

Via het Nationaal Schoolontbijt krijgen kindermarketeers een voet tussen de deur bij een leeftijdsgroep waar ze volgens hun eigen codes geen reclame op mogen loslaten. De voedselindustrie heeft afgesproken dat bedrijven geen reclame mogen maken die is gericht op kinderen tot 7 jaar. En tot 12 jaar zou ze 'terughoudend' zijn. In de praktijk overtreden veel bedrijven die regels regelmatig, zeker via online spelletjes en social media. En nu zijn ze dankzij een op zich goedbedoeld initiatief ook onze basisscholen binnengekomen.

Het Voedingscentrum ondersteunt het Nationaal Schoolontbijt. Dat is erg belangrijk voor de voedselproducenten die hun waren leveren aan het schoolontbijt, want zonder steun van deze erkende autoriteit mogen zij volgens de Reclamecode voor Voedingsmiddelen geen reclame maken op scholen, ook geen product-sampling. Toch is die ondersteuning vreemd: vrijwel geen enkel onderdeel van het ontbijtpakket terug te vinden in de 'goede ontbijtjes' voor basisschoolkinderen op de website van het Voedingscentrum. Daarnaast valt geen één van de belegsoorten in hun eigen voorkeurscategorie. Waarom stelt het Voedingscentrum niet als voorwaarde dat groenten en fruit ook op de schoolontbijttafels staan? Vlaams/Nederlands onderzoek toont aan dat fruit en groente op school eten een positief effect heeft op het consumptiepatroon van kinderen.

Scholen zijn geen marketingkanaal

Scholen krijgen steeds minder budget en lijken aangewezen op bedrijven voor de financiering van hun buitenschoolse activiteiten. Een zorgelijke ontwikkeling, denkt foodwatch. Nu is het directe reclamemateriaal dat bedrijven kwijt kunnen tijdens het Nationaal Schoolontbijt nog beperkt. Maar in de Verenigde Staten, zie je waar deze tendens op uit kan lopen. Daar bepalen voedselbedrijven mede de inhoud van schoolboeken. Dat moeten we hier niet willen: de doelstellingen van scholen en bedrijven verschillen fundamenteel als het gaat om gezonde voeding.

Leerkrachten en ouders willen kinderen zo opvoeden, dat ze zich als mondige burgers een eigen oordeel kunnen vormen. Maar de 'educatie' van de voedselbedrijven wil van jonge consumentjes in de eerste plaats merkentrouwe volwassenen maken. Doordat zij via het Nationale Schoolontbijt de scholen binnendringen, zijn kinderen ook binnen de schoolmuren niet meer beschermd tegen deze uitgekiende marketingtechnieken. Individuele ouders en leerkrachten kunnen hier weinig tegen ondernemen.