Foto: winkelbeeld bij Jamin met verboden en verdachte producten
In Nederland worden nog steeds voedingsmiddelen verkocht waarop Paw Patrol, Minions, My Little Pony en Spongebob Squarepants staan. Dit ondanks dat er al jaren een verbod is om bekende kinderidolen als reclame op voedselverpakkingen te gebruiken. We zijn afgelopen weken weer eens de (web)winkels ingedoken. We zijn in totaal 33 producten tegengekomen die in strijd zijn met de regels. IJsjes, snoep en drankjes met daarop bekende animatie- en tekenfilmfiguren blijken nog volop te koop bij onder meer Amazon.nl, Bol.com, Dekamarkt, Dirk, Jamin, Spar en Vomar. Uiteraard hebben we een berg klachten ingediend en liggen de verpakkingen in kwestie nu op het bureau van de Reclame Code Commissie. Het reclame-orgaan moet zich over deze 33 gevallen gaan buigen.
Kinderachtige spelletjes van voedselbedrijven
Er is niets mis met een snoepje of een ijsje op z’n tijd, vinden we. Maar de regels die we Nederland hebben, zouden in het teken moeten staan om de gezondheid en het welzijn van kinderen te beschermen tegen marketingpraktijken die bijdragen aan ongezonde eetgewoonten. Dat we in een paar weken tijd tientallen overtredingen tegenkomen op ongezonde voedingsmiddelen is voor ons het teken dat voedselfabrikanten, webshops en supermarkten de regels aan hun laars lappen. Wat we hebben kunnen vinden, is dit nog maar het topje van de ijsberg.
Kom jij illegale kindermarketing tegen? Doe een melding bij Foodwatch >>
Dit keer hebben we elf klachten ingediend, waarbij in totaal 33 producten zijn betrokken van tien fabrikanten en distributeurs. Maar liefst negen keer kwamen we Paw Patrol tegen. Daarna zes keer de Minions en drie keer was het Spongebob Squarepants. De meeste overtredingen zagen we bij Jamin. Daar kwamen we in één vestiging 15 verpakkingen met kinderidolen tegen.
Bedrijven weten dat er amper consequenties zijn. De pakkans is klein en de strafmaat is lachwekkend
Kort voor Pasen gingen Action, Amazon.nl, Bol.com en Lidl (ook) in de fout. Toen met chocolade-verrassingseieren en Paas-snoepjes waarop Paw Patrol, Minions, LOL Surprise! en Baby Shark op de verpakking stonden. De voorzitter van de Reclame Code Commissie oordeelde medio juni dat alle betrokken bedrijven in strijd handelden met de reclamecode. Wij hadden de klachten al in maart ingediend en vroegen ook nog om een snelle afhandeling. Het mocht niet baten. Zo'n lange periode om een klacht af te handelen maakt dat sommige winkels hun producten willens en wetens hebben kunnen blijven verkopen. Als een uitspraak pas na drie maanden volgt, dan hebben bedrijven hun omzet allang veiliggesteld. Zeker in het geval van tijdelijke producten.
Update - 9 Augustus 2023
Momenteel loopt de klachtenprocedure nog bij de Reclame Code Commissie inzake de vrieslollies met Minions en Paw Patrol die worden verkocht door Dirk en Vomar. Het is een oplettende foodwatcher opgevallen dat Vomar de lollies echter nog altijd verkoopt. Sterker nog, de mand met aanbiedingen is midden in het gangpad geplaatst.
Dit mag de supermarkt doen en uiteraard moet de uitspraak nog volgen. Het lijkt echter ons alsof Vomar voordat er een mogelijk negatief advies vanuit het reclame-orgaan komt, nog snel van de voorraad af wil.
De Reclame Code Commissie heeft ons bericht dat ze op 26 juli 2023 alle betrokken partijen over onze klachten op de hoogte had gesteld. Deze foto dateert van 3 augustus 2023.
Uitgelicht: reactie van Action op klacht Foodwatch
Soms verbazen we ons over hoe voedselbedrijven en winkels zich gedragen. Neem Action, die blijkens onderstaande openbare samenvatting van hun reactie op onze klacht ervoor heeft gekozen om willens en wetens door te gaan met het verkopen van producten waarop kinderidolen staan. Uiteraard praten ze hun handelen goed door te zeggen dat ze dit doen uit het oogpunt van 'duurzaamheid'.
"Action zal het LOL verrassingsei, het Paw Patrol verrassingsei en het Baby Shark 3-pack chocolade eieren niet meer aanbieden en verkopen in Nederland. Ten aanzien van de eerste twee producten merkt de Action op dat zij nog over een beperkte voorraad beschikt en ervoor kiest om deze, uit oogpunt van duurzaamheid en het tegengaan van voedselverspilling, niet te vernietigen, maar nog uit te verkopen. Dat zal hoogstens enkele weken in beslag nemen. Hierna zal Action deze producten niet meer aanbieden. Action stelt dat zij met het voorgaande ‘passende maatregelen’ heeft genomen die een beslissing verder overbodig maken."
De Reclame Code Commissie heeft de klacht tegen Action toegewezen, Action zat dus fout met de kinderidolen. Tegelijkertijd heeft de commissie het handelen van Action oogluikend toegestaan. Dat is toch niet met elkaar te rijmen?
Kinderidolen, beïnvloeding en zelfregulering
Kinderen worden sterk beïnvloed door hun idolen. Deze beïnvloeding heeft ook invloed op hun keuzes met betrekking tot voedingsmiddelen. Het plaatsen van zogenaamde licenced media characters op voedingsmiddelen mag volgens de Nederlandse reclamecode voor voedingsmiddelen al niet meer sinds juli 2020. Door bekende kinderidolen te gebruiken op voedselverpakkingen, wordt het verlangen naar deze producten versterkt. Dit kan leiden tot overmatige consumptie van ongezonde voeding met hoge suiker-, zout- en vetgehaltes.
De manier waarop we in Nederland momenteel het omgaan met kindermarketing hebben geregeld is via zelfregulering. Bedrijven weten dat er amper consequenties zijn. De pakkans is klein en de strafmaat is lachwekkend te noemen. Als een overtreding al aan het licht komt, dan is een ‘aanbeveling’ of een ‘vrijblijvend advies om niet langer op deze manier te adverteren’ de enige straf die de Reclame Code Commissie kan opleggen.
Naast de pakkans en strafmaat is volgens ons een groot nadeel van het huidige zelfreguleringsysteem dat de klachten fabrikant voor fabrikant en product voor product moeten worden ingediend. De uitspraak over één overtreding, geldt niet direct voor anderen. Zo zijn Bol.com en Amazon.nl na de klachten tijdens Pasen in juli opnieuw in de fout gegaan en verkopen ze nu doodleuk andere voedingsmiddelen met daarop bekende kinderidolen. De chocolade verrassingseieren die rond Pasen bij Lidl en Action door ons werden gevonden en door de Reclame Code Commissie als in strijd met de regels bevonden, liggen deze zomer 'gewoon' in de winkel bij Jamin.
Nederlandse consument, jong en oud, onvoldoende beschermd
Vorig jaar is uit onderzoek dat we lieten uitvoeren door Panteia nog gebleken dat consumenten in Nederland onvoldoende worden beschermd tegen de negatieve invloed van reclames voor (ongezonde) voedingsmiddelen. Het rapport ‘Regulering van reclame voor voedingsmiddelen’ concludeert dat door de scheve verhoudingen binnen de Stichting Reclame Code de belangen van de industrie zwaarder wegen dan die van de consument.
Wij eisen al langer dat er in plaats van zelfregulering een wet komt die kindermarketing voor ongezonde voedselproducten tot 18 jaar verbied. Want als blijkt dat dit soort massale overtredingen met kinderidolen geen consequenties hebben, dan is het hoog tijd voor een wettelijk verbod waarop gehandhaafd kan worden.