Met de campagne ‘Haal die bende van ons bord’ voor aankomende Tweede Kamerverkiezingen pleit Foodwatch voor het opnemen van vijf belangrijke punten in het nieuwe regeerakkoord. Wij missen een integrale visie op voedsel waar niet de belangen van de voedselindustrie centraal staat, maar de consument. Hoewel er mooie initiatieven en plannen te vinden zijn in de verkiezingsprogramma’s, ontbreekt een algehele visie op voedsel nog bij veel partijen. Werk aan de winkel straks voor de nieuwe regering!
Grote publieke steun
Het is in ieder geval duidelijk wat onze missie is: eerlijk, veilig en gezond voedsel voor iedereen! Daarom hebben wij vijf belangrijke punten voor de verkiezingen benoemd als onmisbaar voor nieuw voedselbeleid. Deze punten vinden bijval bij een groot publiek, zo blijkt uit een opiniepeiling die wij onlangs hebben laten uitvoeren door marktonderzoeksbureau Multiscope.
Multiscope heeft vijf stellingen over ons vijfpuntenplan voorgelegd aan een representatief panel van 1.000 respondenten. Zo maken de ondervraagden zich zorgen over de voedselomgeving: driekwart van de ondervraagden vindt dat 80% van de aanbiedingen in de supermarkt zou moeten bestaan uit gezonde producten. Nu is nog het omgekeerde het geval en bestaat het merendeel van de aanbiedingen uit ongezond aanbod.
79% vindt ook dat Jumbo en Albert Heijn een leeftijdsgrens moeten instellen voor de verkoop van energiedrankjes (zoals de Aldi en Lidl al gedaan hebben). Voedselmisleiding kan op veel verontwaardiging rekenen van het Nederlandse publiek. Een overweldigende meerderheid van de respondenten is het met ons eens dat alle vormen van voedselmisleiding strafbaar moeten worden: 91% is die mening toegedaan.
Daarnaast vindt 84% van de ondervraagden dat landbouwgif dat in de EU verboden is niet geëxporteerd mag worden naar landen buiten de EU, zoals nu nog wel veelvuldig gebeurt en zich zo weer een weg vindt naar ons bord. Tenslotte maken Nederlanders zich massaal zorgen over de prijs van onze boodschappen.
Driekwart van de ondervraagden vindt dan ook dat supermarkten eindelijk transparant moeten worden over hun winstmarges. Want als wij niet weten wie er aan ons voedsel verdient, hoe kunnen we dan graaiflatie te lijf gaan?
"Bestraf alle vormen van voedselmisleiding"
Volgens 91% van het Nederlandse publiek
Wat zegt de politiek?
Foodwatch heeft op een rijtje gezet wat politieke partijen hebben opgenomen over de thema’s van ons vijfpuntenplan. Wij hebben de verkiezingsprogramma’s bekeken van Bij1, BBB, BVNL, CDA, CU, Denk, D66, FvD, GL-PvdA, JA21, NSC, PvdD, PVV, SGP, SP, Volt en VVD. We hebben onderzocht wat de programma’s zeggen over de macht van de voedselindustrie; een gezonde voedselomgeving; voedselmisleiding; pesticide en een eerlijke prijs voor voedsel.
Let op: wij hebben ons best gedaan, maar dit overzicht is niet compleet. Raadpleeg de verkiezingsprogramma’s voor het volledige overzicht van alle standpunten.
Wat zijn de standpunten van de partijen over...
1. …de macht van de voedselindustrie
D66 ziet de groei van de macht en concentratie van de verwerkende industrie, supermarkten en chemische giganten als een groot probleem en pleit daarom voor een algehele herziening van het voedselsysteem. Volt, GL-PvdA, PvdD, NSC, Denk en D66 pleiten voor een lobbyregister. SP wil de suiker- en vetindustrie en hun lobby aanpakken. Producenten van ongezonde producten moeten strenger gecontroleerd en gereguleerd worden, volgens de SP. GL-PvdA, D66 en PvdD willen versterking en hervorming van de NVWA. CDA, CU en NSC pleiten voor onafhankelijke inspecties. Ook willen zij versterking van inspecties. VVD wil een Wet op rijksinspecties. VVD en JA21 willen scherper toezicht in slachthuizen. PVV wil strengere straffen voor dierenmishandelaars en illegale handelaars. BBB wil dat de overheid grotere verbinding tussen wetenschap en bedrijfsleven faciliteert.
"80% van de aanbiedingen in de supermarkt zou uit gezonde producten moeten bestaan"
Volgens 76% van het Nederlandse publiek
2. …een gezonde voedselomgeving
FvD en PVV zien de aandacht voor preventie als betutteling. Denk ziet heil in preventie, maar vindt een suiker- en vleestaks wel betutteling. JA21 vindt preventie belangrijk, maar niet zaligmakend. Andere partijen noemen actief verbeteren van de voedselomgeving wel expliciet in hun programma. PvdD wil de voedselomgeving weer gezond maken en daarbij gezondheidsverschillen tussen groepen verkleinen. Ook GL-PvdA vermeldt te willen werken aan een gezondere voedselomgeving. D66 wil een voedselomgeving die het makkelijk en aantrekkelijk maakt om gezonde en duurzame voeding te kopen. En ook andere partijen benadrukken het belang van een gezonde leefomgeving en noemen daarbij gezond voedsel als een belangrijk onderdeel.
Partijen noemen een reeks aan maatregelen om een gezonde voedselomgeving te faciliteren:
GL-PvdA, PvdD, NSC en CDA willen reclame voor ongezonde producten aan banden leggen of verbieden. GL-PvdA wil daarbij extra aandacht voor kindermarketing en wil influencers die ongezond voedsel propageren hard aanpakken. Ook PvdD wil influencers aanpakken en daarbij een geheel verbod op kindermarketing die gericht is op ongezond voedsel instellen. D66 wil consumenten en met name kinderen beter beschermen tegen misleidende reclames over ongezonde producten en hiervoor richtlijnen opstellen.
CU wil alleen voedselreclame voor kinderen toestaan die gericht is op de Schijf van Vijf. Volt wil een verbod op aanbiedingen op vleesproducten en PvdD wil een verbod op alle reclame van dierlijke producten. D66 wil een heffing op vlees en zuivel en een verbod op kiloknallers. Dat betekent voor D66 maximaal 25 procent korting op vlees. Ook Volt wil een belasting op vlees en zuivel. Bij1 wil een verbod op reclames die overconsumptie stimuleren. Denk, SP , PvdD en CU willen een verbod op alcoholreclames en Volt wil alcoholverkoop in de supermarkt verbieden. PvdD, Volt, D66, NSC, CU en CDA willen een suikertaks. PvdD, BBB, SP, BVNL, CU, D66 en Denk willen de btw op groente en fruit afschaffen en CU wil überhaupt lagere btw op gezonde voeding. D66, GL-PvdA, PvdD, NSC, SP, VVD willen het ongezonde voedselassortiment in supermarkten aanpakken, bijvoorbeeld door het stimuleren van aanbiedingen op gezond voedsel in plaats van ongezond voedsel, en GL-PvdA en Volt willen daarbij inzetten op biologisch voedsel.
PvdD wil naast biologisch ook inzetten op een plantaardig assortiment. CDA wil dat gezond voedsel goedkoper wordt en ongezond voedsel duurder. CU wil dat de overheid een nieuwe eetcultuur bevordert door bij te dragen aan meer lokale, biologische en gezondere producten in de supermarkt.
PvdD wil moestuinen, zodat buurtbewoners zelf voedsel kunnen verbouwen en CU wil schooltuinen in het kader van educatie. GL-PvdA, PvdD en Bij1 willen meer voedselbossen. PvdD en CU willen fastfoodzaken in buurten terugdringen en hier wettelijke afspraken over maken. Veel partijen willen dat de overheid het goede voorbeeld geeft: Volt, CU, PvdD en NSC willen dat overheidskantines en catering vooral of uitsluitend duurzame en gezonde keuzes aanbieden. PvdD gaat nog een stap verder en wil een volledig plantaardige overheidscatering. PvdD en D66 willen ook gezonde voeding in andere kantines stimuleren, zoals sport- of bedrijfkantines, ook hier wil de PvdD inzetten op plantaardig. Volt, GL-PvdA, PvdD, NSC en BBB willen gezonde voeding op scholen faciliteren. PvdD wil frisdrank- en snoepautomaten op scholen vervangen door gezonde voeding. Deze partij ziet gezonde voeding als volledig plantaardig, terwijl de BBB ook vlees als gezonde optie ziet. Beide partijen willen voorlichting over leefstijl faciliteren. BBB wil dat dit ‘politiek neutraal’ gebeurt.
Alle mooie initiatieven ten spijt willen alleen GL-PvdA, PvdD en D66 wettelijke gezondsheidsdoelen en wettelijke normen over suiker, zout en vet in voeding vastleggen volgens hun verkiezingsprogramma’s.
"Er moet een verbod komen op de export van in de EU verboden gevaarlijk landbouwgif naar landen buiten de EU"
Volgens 84% van het Nederlandse publiek
3. …het bestraffen van alle vormen van voedselmisleiding
Voedselmisleiding heeft helaas geen prioriteit voor de partijen en wordt vrijwel nergens genoemd. PvdD wil verpakkingen met gelukkige dieren verbieden, omdat dit niet overeenkomt met de werkelijkheid. FvD wil vegan of vegetarische voedselbenamingen verbieden die naar vlees verwijzen, zoals een vegaburger. D66 zegt consumenten en met name kinderen beter te willen beschermen tegen misleidende reclames over ongezonde producten en hiervoor richtlijnen te willen opstellen, maar vermeldt niet hoe deze richtlijnen zich verhouden tot de huidige regels die nu al bestaan tegen dit soort kindermarketing.
>>Dit wil Foodwatch. Lees hier meer over dit punt
4. …de landbouw gifvrij maken
Volt, CU, NSC en D66 willen pesticidegebruik aan banden leggen, terwijl GL-PvdA en PvdD een algeheel verbod eisen. Bij1 wil een verbod op glyfosaat, net als Volt, PvdD en GL-PvdA. BBB is kritisch over het gebruik van bestrijdingsmiddelen; BBB wil net als VVD, Volt en CDA dat groene bestrijdingsmiddelen sneller worden toegelaten op de markt.
Volt, GL-PvdA, Bij1 en PvdD zetten in op natuurinclusieve landbouw. Bij1 en PvdD geven daarbij de voorkeur aan regeneratieve landbouw. Circulaire of kringlooplandbouw is opgenomen in de programma's van Bij1, CU, Volt, D66, GL-PvdA en PvdD. Biologische landbouwproductie kan op brede steun rekenen, zij het in wisselende mate. VVD, JA21 en NSC benoemen voordelen van biologische productie, maar vermelden niet of nauwelijks maatregelen ter stimulering, terwijl CU, D66, GL-PvdA, Volt, SP en PvdD steviger in willen zetten op biologische landbouw. BBB wil landbouwinclusieve natuur. Ook is BBB tegen een wettelijke verplichting op biologisch landgebruik en wil zowel inzetten op kleinschalige als intensieve landbouw. VVD is ook niet tegen intensieve landbouw mits dierenwelzijn verbetert.
GL-PvdA wil dat het EU-landbouwbeleid omgevormd wordt tot voedselbeleid met de nadruk op biologisch en duurzaam landgebruik. Volt wil een ministerie van Voedsel, Natuur en Biodiversiteit en een ministerie voor Klimaat, Energie en Circulariteit. PvdD wil integraal voedselbeleid, waarin het recht op gezond, biologisch en plantaardig voedsel en de positie van duurzame, biologische en diervriendelijke boeren centraal staan. Een nieuw ministerie van Voedsel en Landbouw wordt hier verantwoordelijk voor. Ook wil PvdD een ministerie voor Klimaat en Biodiversiteit en een ministerie voor Volksgezondheid en Dierenwelzijn. BBB wil een ministerie voor Landbouw, Natuurbeleid, Visserij en Voedselkwaliteit.
>>Dit wil Foodwatch. Lees hier meer over dit punt
5. …eerlijke prijzen voor iedereen in de supermarkt
Vrijwel alle verkiezingsprogramma’s staan bol van plannen over bestaanszekerheid, maar er zijn maar een handvol partijen die direct willen ingrijpen in hoge voedselprijzen om te werken aan bestaanszekerheid. De SP gaat daarbij het verst: de partij wil graaiflatie tegengaan en alle btw schrappen op voedsel. Ook moeten basisproducten in de supermarkt een lagere prijs krijgen. Ook de PVV wil btw op voedsel schrappen. D66 wil gezond en duurzaam voedsel betaalbaar maken voor iedereen door belasting op vlees en zuivel te heffen. Denk ziet een vlees- en suikertaks als een bedreiging voor betaalbare boodschappen.
PvdD, Denk en CU willen voedselbanken ondersteunen, terwijl Volt voor voedselvouchers pleit, opdat mensen zelf kunnen kiezen wat ze aan voedsel in huis halen.
Vrijwel alle partijen willen werken aan eerlijke prijzen voor boeren. NCS, BBB, SGP, VVD, PVV, CU, D66, JA21 en CDA hebben dit opgenomen in hun verkiezingsprogramma. Volt, PvdA-GL en PvdD ook en benadrukken daarbij vooral duurzame landbouw eerlijker te willen belonen. PvdD wil dat landbouwproducten niet onder de kostprijs verkocht mogen worden.
D66 wil dat er onderzoek wordt gedaan in de keten naar de prijsopbouw van producten. CU wil dat de werkelijke prijzen in het schap getoond worden om aan de bewustwording voor de maatschappelijke kosten van voedsel te werken. PvdD wil dat deze kosten doorberekend worden in consumentenprijzen. Volt wil dat de vervuiler opdraait voor de kosten van vervuiling en CDA wil dat deze kosten eerlijk over de keten worden verdeeld. PvdD wil voedselspeculatie aanpakken.
>>Dit wil Foodwatch. Lees hier meer over dit punt
Hoewel we aanknopingspunten zien voor verbetering van ons voedselbeleid, is nog genoeg werk te verrichten door de politiek om eerlijk, veilig en gezond voedsel te garanderen voor iedereen. Aan draagvlak ligt het in ieder geval niet, zoals de peiling van Multiscope laat zien. Na 22 november is de politiek aan zet om ons vijfpuntenplan ook op te nemen in het regeerakkoord. Blijf daarom ons vijfpuntenplan steunen.
