Naar gifvrije landbouw

Dit is het probleem

Het gebruik van pesticiden in de landbouw leek vanaf halverwege de 19e eeuw een nuttig instrument voor de bestrijding van insecten, onkruid en ziekten. Boeren konden met gebruik van pesticiden zorgen voor een goedkopere en 'mooiere' teelt. Hierdoor werden alle concurrerende boeren gedwongen hun voorbeeld te volgen. Het bleek echter te mooi om waar te zijn, een valstrik waar de boeren niet meer uit lijken te kunnen komen. Ongewenste insecten en dieren worden snel resistent en pesticiden doden ook organismen die voor de landbouw wél nuttig zijn. Met nog meer pesticidengebruik als gevolg. Deze zelfversterkende afhankelijkheid, een 'lock-in' waar boeren in verstrengeld zitten, is de realiteit van ons huidige kwetsbare landbouwproductiesysteem.

Ons voedselproductiesysteem kent verschillende ernstige bedreigingen: klimaatverandering, verlies van biodiversiteit en leegloop van het platteland. Pesticiden, als onderdeel van de 'moderne' landbouw, zijn een belangrijke oorzaak van deze bedreigingen.

Bekijk ook de pagina met veelgestelde vragen over landbouwgif!

>> Pesticidenvrije landbouw: Q&A

Dit is de stand van zaken

Door de industriële landbouw hebben we veel milieu- en sociale problemen. Decennia’s aan besluitvorming later kunnen we nu spreken van een grote lappendeken van ad-hocwetgeving en -beleid.

De “Van Boer tot Bord”-strategie van de Europese Unie bevat eindelijk voor het eerst streefdoelen voor het verminderen van pesticiden: een uitfasering van 50% van het gebruik van synthetische pesticiden, een uitfasering van 50% van de meest gevaarlijke pesticiden tegen 2030, en 25% biologische landbouw in 2030. Maar alleen streefcijfers vaststellen is onvoldoende. We hebben concrete, doeltreffende maatregelen nodig! En dit schiet niet op: het voorstel voor een “Sustainable Use Regulation” (SUR) schoot nog zwaar te kort en is uiteindelijk begin februari 2024 helemaal ingetrokken door de Europese Commissie. Hoe dit verder gaat, is nog onduidelijk. Daarom stuurden we samen met 124 Europese en internationale organisaties op 23 februari 2024 een brandbrief aan mevrouw Von der Leyen, de president van de Commissie. De reactie was teleurstellend.

Ook in Nederland lukt het niet om het pesticidengebruik werkelijk af te bouwen, ondanks alle op papier gestelde ambities. In Nederland geldt het bestrijdingsmiddelenbeleid “Uitvoeringsprogramma Toekomstvisie gewasbescherming 2030” met bijbehorende jaarplannen. Samen met onze bondgenoten Pesticide Action Network Nederland (PAN-NL) en Meten=Weten analyseerden we in 2022 interne documenten die via een Wob-verzoek zijn verkregen en concluderen we in ons rapport dat het Jaarplan 2021 tot geen of slechts tot een minimale reductie van het gebruik van bestrijdingsmiddelen leidt. Bovendien staat het beleid zeer onder invloed van belangenorganisaties zoals LTO Nederland en Nefyto. Verzoeken uit de samenleving en de Tweede Kamer voor het opstellen van concrete reductiedoelen zijn door het ministerie van LNV genegeerd. In 2023 bundelden we krachten met andere organisaties door met het Maatschappelijk Manifest Bestrijdingsmiddelen actie van de overheid te eisen.

Wat wil Foodwatch?

Het 'goede nieuws' is dat de Europese Unie een grote hoeveelheid financiële middelen beschikbaar heeft en dat we te kampen hebben met een overproductieprobleem in plaats van met een voedseltekort. Het is een kwestie van goede herverdeling!

In het rapport ‘Locked-in pesticides’ beschrijven we een rits aan nodige maatregelen die kunnen leiden tot pesticidevrije landbouw in Europa in 2035. Per gewas is er inzichtelijk gemaakt welke maatregelen van belang zijn en welk tijdpad daarbij past.

De meest dringende stappen zijn:

• EU-landbouwsubsidies moeten worden ingezet voor het stopzetten van het gebruik van pesticiden. Dit zou het voor landbouwers economisch lonend maken om uit de pesticidenval te stappen.
• een hervorming van de huidige toelatingspraktijk voor pesticiden. Nu is de wijze van toelating erg zwak en wordt bijna elke aanvraag toegelaten. Alle toelatingen voor bestrijdingsmiddelen moeten worden getoetst op hun absolute noodzaak.
•  de invoering van een pesticidenbelasting in de hele EU. Door schadelijkere stoffen zwaarder te belasten, worden pesticiden effectief teruggedrongen.
• een écht actieplan in Nederland. Met kwantitatieve doelstellingen en gebaseerd op ervaringen en technieken uit de biologische sector.

In deze video leggen we het uit >>

Meer over de aanpak per gewas >>

Foodwatch stelt voor om elk gewas in Europa onder de loep te nemen en voor elk gewas een eigen strategie te volgen om gifvrij te worden. Om te beginnen met het laaghangend fruit: granen. Op de helft van alle Europese landbouwgrond worden granen verbouwd en bijna uitsluitend mét een hoop pesticiden. Terwijl alle kunde en kennis in huis is om met die troep te kunnen stoppen. In de aanpak per gewas zijn granen dus als eerst aan de beurt.  Lees op deze pagina meer over onze campagne voor gifvrije graanvelden!

Met ons voorstel voor een aanpak per gewas laten we zien hoe de Europese landbouw gifvrij kan worden. Klik op het rapport hieronder voor de uitleg over het tijdpad en de nodige politieke maatregelen [opent in PDF] >>>