Foodwatch slaat alarm: onmiddellijk wet nodig die kinderen beschermt tegen junkfoodreclame
Foodwatch voert al meer dan 10 jaar campagne tegen kindermarketing voor junkfood. En inmiddels durft politiek Den Haag ook het woord ‘wet’ in een zin te noemen met het woord ‘kindermarketing’. Maar het blijft in Den Haag al drie jaar bij loze beloften. Daarom eist Foodwatch een strenge wet tegen kindermarketing voor ongezonde voedingsmiddelen tot 18 jaar. Zonder compromissen en zonder invloed van de voedsellobby. En wel nú! Doe ook mee en teken onze online petitie.
Van alle kinderen en jongeren van 2 tot 25 jaar heeft 17 procent overgewicht, volgens cijfers van het CBS (2022). In sommige wijken is dat zelfs een op de drie kinderen. Overgewicht verhoogt de kans op allerlei (chronische) ziektes zoals diabetes type II, hart- en vaatziekten, dementie en kanker. De huidige maatregelen om obesitas en overgewicht tegen te gaan, vastgelegd in het Nationaal Preventieakkoord, zijn vooral gericht op bewustwording van de consument, de aanbeveling om verder onderzoek te doen en zelfregulering door de voedingsindustrie. En dat terwijl de problemen erger worden in plaats van afnemen.
Ondanks alle afspraken worden kinderen komende decennia niet dunner
Het grote doel van het Nationale Preventieakkoord is dat in 2040 maximaal 38 procent van de volwassenen en 9,1 procent van de kinderen (4 t/m 17 jaar) overgewicht heeft. Volgens berekeningen van het RIVM uit januari 2024 zal met de huidige afspraken ongeveer 56 procent van de volwassenen overgewicht hebben. Zonder afspraken zou dat 58 procent zijn. Het aantal kinderen met overgewicht zal ongeveer 14 procent zijn in plaats van 15 procent. Oftewel, met of zonder afspraken, de komende 18 jaar zal het aantal kinderen met overgewicht niet minder worden.
Hiervoor zijn verschillende redenen te noemen. Maar meest in het oog springend is dat de voedselindustrie aan de voorkant overal aan mee wil - en mag - doen en zelf opgestelde afspraken en uitzonderingen afdwingt. Terwijl aan de achterkant kinderen een gewillige prooi blijven voor de miljarden-spenderende marketingafdelingen van producenten van ongezond eten en drinken.
Promotie junkfood nog altijd vol in blikveld kinderen
Er gaan nog altijd miljarden euro's naar junkfoodadvertenties, ondanks dat er afspraken zijn gemaakt om het overgewicht in Nederland terug te dringen, blijkt uit recent onderzoek van KRO-NCRV Pointer. Foodwatch heeft vorig jaar 15 klachten met daarbij in totaal 45 producten bij de Reclame Code Commissie ingediend omdat er nog altijd kinderidolen op de verpakking staan. Dit mag al sinds 2019 niet meer. Ook heeft Foodwatch 35 meldingen gedaan bij de NVWA van illegaal geïmporteerd extreem snoep dat via TikTok challenges door influencers uitermate populair is bij jonge kinderen.
Daarom is onze harde conclusie is dat er nog altijd nauwelijks iets is veranderd in de blootstelling van kinderen aan reclame voor ongezond eten en drinken. Het systeem van zelfregulering door de Reclame Code Commissie en de gemaakte afspraken in het Nationaal Preventieakkoord faalt in haar verantwoordelijkheid om kinderen te beschermen. In 2022 is uit onderzoek door Panteia in opdracht van Foodwatch nog gebleken dat consumenten in Nederland onvoldoende worden beschermd tegen de negatieve invloed van reclames voor (ongezonde) voedingsmiddelen. Het rapport ‘Regulering van reclame voor voedingsmiddelen’ concludeert dat door de scheve verhoudingen binnen de Stichting Reclame Code de belangen van de industrie zwaarder wegen dan die van de consument. Overal waar de voedselindustrie een vinger in de pap heeft, faalt de vooruitgang. Daarom is overheidsoptreden hard nodig.
Ambitieuse overheid nodig voor fundamentele veranderingen
Voedselbeleid is te belangrijk om te worden overgelaten aan de bedrijven die ons voedsel maken en op de markt brengen. Hoe gezond een samenleving is, zou volgens Foodwatch niet mogen afhangen van individuele consumentenkeuzes. Fundamentele verandering kan in onze ogen alleen plaatsvinden door meer ambitieuze doelstellingen en wettelijke maatregelen vanuit de overheid om de negatieve gezondheidseffecten van wat we eten te verminderen.
Overheid aan zet…
Foodwatch strijdt al ruim 10 jaar voor een harde wet tegen kindermarketing voor ongezonde voedingsmiddelen tot 18 jaar. Politiek Den Haag is inmiddels ook aan boord, maar het is nog altijd wachten op een wetsvoorstel. Op zijn vroegst wordt er een voorstel verwacht in 2025. Een tijdlijn.
2021
De bal gaat - eindelijk - rollen in Den Haag in december 2021, in het coalitieakkoord van kabinet Rutte IV wordt opgenomen: “We beschermen kinderen extra tegen niet-passende ‘online’ reclame en kindermarketing, geven ze het recht om niet gevolgd te worden en geen dataprofielen te krijgen”. Er komt echter geen enkele opzet voor een wettelijk verbod op kindermarketing voor ongezonde voedingsmiddelen van de grond.
2022
In december 2022 deelt de Rijksoverheid mee: “Om de gezonde keuze makkelijker te maken en omdat de huidige zelfregulering onvoldoende werkt, wil het kabinet kindermarketing voor ongezonde voeding wettelijk beperken. Voor gezond eten en drinken blijft reclame gericht op 18-minners toegestaan.” Opnieuw mooie woorden, maar geen enkele vervolgactie.
2023
Na twee vuistdikke rapporten van onderzoeksbureau Panteia over kindermarketing voor ongezonde voedingsmiddelen en de hoeveelheid euro’s die de voedingsmiddelenindustrie uitgeeft aan junkfoodreclames laat toenmalig staatssecretaris Van Ooijen in een kamerbrief weten: “Onder andere wil ik een bevoegdheid voor gemeenten creëren om nieuw te vestigen ongezonde voedselaanbieders te weren en de marketing van ongezonde voedingsmiddelen gericht op kinderen wettelijk beperken.” Waar hebben we dit eerder gehoord?
2024
In april van 2024 antwoort demissionair staatssecretaris Maarten van Ooijen op Kamervragen naar aanleiding van onderzoek van KRO-NCRV Pointer: “Zoals ik eerder aan uw Kamer heb gemeld, werk ik onder andere aan een wet op de voedselomgeving, aan een wetsvoorstel voor een op suikergehalte gebaseerde belasting op (fris)dranken en aan productverbetering en bereid ik een verbod op marketing voor ongezonde voedingsmiddelen gericht op kinderen voor”
Supermarkten, marketeers en influencers: 'allemaal onvoldoende'!
Uit de monitor Kindermarketing 2023 van onderzoeksbureau Panteia blijkt dat er -ondanks de aandacht voor gezonde voeding- meer kindgerichte supermarktacties zijn geweest. Ook constateren de onderzoekers meer sponsoring door voedingsmerken van sportevenementen. In het voortgezet onderwijs en het mbo heeft maar liefst 65% van de instellingen frisdrank- en/of snackautomaten met daarin vooral producten met veel zout, suiker en/of verzadigde vetten.
Op tien populaire kinderwebsites zijn van de 390 reclames er 139 voor voedingsmiddelen, waarvan de meeste vermoedelijk niet voldoen aan de reclamecode. Het argument dit toch toe te staan? De “samenstelling van de kijkers van de posts is onbekend” Er “kunnen dus geen sluitende conclusie worden getrokken of de reclames voldoen aan de Nederlandse reclamecode”.
Online adverteren, waaronder op sociale media, neemt een steeds belangrijkere rol in bij de marketingstrategieën van voedingsmiddelenproducenten. Er komt gelukkig steeds meer aandacht voor de invloed van influencers en social media wanneer het gaat om kindermarketing, maar Foodwatch vindt dat er ook nog veel is dat niet wordt onderzocht. Zo blijven streamingsplatforms voor gamers, zoals Twitch, en reclames in mobiele apps achterwege in de diverse onderzoeken en monitors.
Helft kinderen doet zich ouder voor op social media
Een leeftijdsgrens onder de 18 jaar instellen werkt niet, zo blijkt ook uit de laatste monitor van Panteia. Zo is onderzocht dat 42,5% van de kinderen onder de 13 aangeeft wel eens een account op sociale media te hebben aangemaakt met een hogere leeftijd. Van de jongeren tussen 13 en 18 was dit 50%. Daarnaast zijn sociale mediapagina’s deels vrij toegankelijk, ook zonder account.
De tijd van mooie woorden en loze beloften is voorbij. Het is nú tijd voor een strenge wet die kindermarkting voor ongezonde voedingsmiddelen tot 18 jaar verbiedt.
